هفت نکته درباره توافق ژنو 

به نظر می‌رسد هرچه از روز توافق ژنو بیشتر می‌گذرد، ابهامات نسبت به این توافق‌ در بین مردم بیشتر می‌شود. اطلاعات نادرست یا ناقص از توافق نامه هسته‌ای ژنو ممکن است منجر به تأثیر منفی در سطح انتظارات جامعه گردد، و چنانچه این انتظارات بر مبنای درستی شکل نگرفته باشد، و بستر تحقق آن فراهم نباشد، نتیجه چیزی جز سرخوردگی و بی‌اعتمادی جامعه نخواهد بود. به این دلیل، نقد دلسوزانه و منصفانه مذاکرات هسته‌ای در کشور اهمیت مضاعف می‌یابد. در این نوشتار، نگارنده تلاش کرده است به بررسی سه نکته منفی و چهار نکته مثبت این توافق نامه بپردازد.

نکات منفی توافق نامه ژنو

توافق نامه ژنو دارای سه مشکل اصلی است.

1. ابتدا این‌که هدف اصلی مذاکرات هسته‌ای برداشتن تحریم‌های بانکی و نفتی علیه ایران است، اما متاسفانه این هدف حتی در گام نهایی توافق نامه نیز محقق نمی‌شود. در متن چهار صفحه‌ای توافق نامه، هر جا کلمه تحریم‌ها (sanctions) به میان آمده است، عبارت هسته‌ای (nuclear-related) با آن همراه شده است. به عبارت دیگر در گام نهایی، و پس از انجام تمام تعهدات ایران بر اساس توافق‌نامه، فقط تحریم‌های هسته‌ای سازمان ملل، تحریم-های هسته‌ای چندجانبه، و تحریم‌های هسته‌ای ملی برداشته خواهد شد. در نتیجه، تحریم‌های بانکی و نفتی مصوب کنگره آمریکا، باقی خواهد ماند و به این موضوع در ذیل خواهیم پرداخت. متأسفانه در برخی از بخش‌های ترجمه رسمی توافق‌نامه ژنو توسط وزارت امور خارجه ایران اشتباهاتی به چشم می‌خورد؛ چرا که از قید کلمه «هسته‌ای» برای تحریم‌های چندجانبه و ملی در متن اصلی صرف‌نظر شده است.

در متن اصلی توافق نامه در صفحه چهار آمده است:

Comprehensively lift UN Security Council، multilateral and national nuclear-related sanctions، including steps on access in areas of trade، technology، finance، and energy، on a schedule to be agreed upon.

ترجمه وزارت امور خارجه به شرح زیر است:

به‌طور همه جانبه تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی را برداشته و از جمله گام‌هایی برای دسترسی به حوزه‌های تجاری، فن‌آوری، مالی و انرژی را بر مبنای یک برنامه تنظیمی که در خصوص آن توافق به عمل خواهد آمد را اتخاذ نماید.

در واقع در تمام قسمت‌های متن توافق نامه که بحث برداشته شدن تحریم‌ها به میان آمده است، کلمه تحریم با کلمه هسته‌ای همراه شده است. توجه به این نکته لازم است که در متن تحریم‌های نفتی و بانکی که توسط کنگره امریکا به تصویب رسیده است، جدای از موضوع هسته‌ای، ادعاهایی در رابطه با حقوق بشر و حمایت ایران از تروریسم مطرح شده است. حقیقت امر این است که تحریم‌های نفتی و بانکی با سه بهانه به تصویب رسیده‌اند. بنابراین، حتی اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل و برای همیشه متوقف کند، آمریکا بدون نقض توافق نامه ژنو می‌تواند با دو بهانه دیگر خود یعنی موضوعات حقوق بشر و حمایت از تروریسم، به تحریم‌های بانکی و نفتی که بیشترین مشکل را برای مردم ایجاد کرده ادامه خواهد دهد.

این نکته‌ای است که در جلسه استماع کمیسیون روابط خارجی سنای امریکا در تاریخ 11 مهر 1392 (3 اکتبر 2013) توسط سناتور باب کورکر به آن اشاره شده است. سؤالی که سناتور کورکر از خانم وندی شرمن، معاون سیاسی وزارت خارجه آمریکا و رئیس تیم مذاکره کننده آمریکایی حاضر در کنفرانس ژنو می‌پرسد، این است: آیا به تیم ایرانی گفته شده است که مسئله تحریم‌های آمریکا در سه موضوع بوده و با تعطیلی برنامه هسته‌ای ایران، دو موضوع دیگر همچنان بر روی میز باقی خواهد ماند؟ خانم شرمن در جواب اظهار می‌کند که این نکته با شفافیت به طرف ایرانی گفته شده است. متن زیر توسط «سرویس اخبار فدرال» (Federal News Service)، که مسئول پیاده کردن جلسات کنگره درآمریکا است، پیاده شده است:

سناتور کورکر: آقای رئیس، من بسیار کوتاه عرض می‌کنم. می‌دانم پانل دیگری هم باید داشته باشیم. اما می‌خواهم سوالی از معاون وزیر امور خارجه بپرسم. می‌دانید، امروز و این‌جا در باره موضوع هسته‌ای و مسائل مهم دیگر خیلی صحبت کردیم. اما اگر مذاکره کنیم و به برنامه هسته‌ایشان پایان دهیم، یا باعث عقب‌گرد قابل ملاحظه‌ای در برنامه-‌هایشان شویم، باز هم کشوری دشمن را مقابل خود خواهیم داشت. آن‌ها حامیان تروریسم دولتی هستند و سابقه وحشتناکی در حقوق بشر دارند.

بنابراین می‌دانم شما به دنبال این هستید که تلاش کنید از طریق مذاکره، تحریم‌ها تا حدودی کاهش یابد. اما واقعیت این است که آن‌طور که قوانین تحریم‌ها نوشته شده، آن‌ها نه تنها باید برنامه هسته‌ای خود را از بین ببرند، بلکه باید تروریسم را هم نفی کنند. و من نمی‌دانم این مذاکرات چه‌طور همزمان با توجه به این امور پیش می‌رود و برای تضمین چه کار خواهید کرد – چون، باز هم آن‌طور که قوانین تحریم‌ها نوشته شده، این تحریم‌ها را نمی‌توان لغو کرد مگر این‌که تمام آن شرایط حاصل شود. و این‌طور به نظر من می‌رسد که ما فقط در یک مسیر حرکت می‌کنیم، مسیر بسیار خوبی است اما نمی‌دانم چگونه می‌-خواهید به مسائل دیگر بپردازید.

خانم شرمن: ما با ایرانی‌ها شفاف بوده‌ایم و گفته‌ایم که در این‌جا در مورد برنامه هسته-ایشان و تحریم‌هایی که مربوط به برنامه هسته‌ای آن‌ها است، صحبت می‌کنیم؛ و خاطرنشان ساختیم تحریم‌های موجود در مورد اقدامات حقوق بشر و اقدامات تروریستیشان همچنان بر روی میز است، دقیقاً به خاطر آن‌چه که شما به آن اشاره کردید، مبنی بر این‌که باید پیشرفت، آن‌هم پیشرفت چشمگیری در باب حقوق بشر داشته باشند؛ نباید دیگر از تروریسم حمایت کنند؛ و در حقیقت نباید آن منطقه از جهان و بسیاری از دیگر نقاط جهان را بی‌ثبات کنند.

SEN. CORKER: Mr. Chairman، I «ll be very brief. I know we have another panel coming. But I would like to ask the secretary، you know، we» ve talked a lot today about the nuclear issue and other important issues here today. But if we negotiate an end to their nuclear program or a significant rollback، we still have a country that is hostile. They are a state-sponsor of terror. They have a terrible human rights record.

So you know، I know that you all are looking at trying to negotiate some relief، if you will، relative to the sanctions. But the fact is that the way the sanctions law reads، they «ve got to not only dismantle their nuclear program، but they also have to renounce terrorism. And I just wonder how those negotiations are going simultaneously to these others and what you» re doing to ensure -- because، again، the way the law reads، these sanctions cannot be undone unless all of that occurs. And it seems to me we «re only moving on one track، a very good one track، but I» m just wondering how you might be addressing the other.

MS. SHERMAN: We have been clear with the Iranians that we are talking here about their nuclear program and the sanctions that relate to their nuclear program، and that the sanctions that exist are regarding human rights actions -- their terrorist actions are still on the table because of exactly what you say، which is that they need to make progress، considerable progress، around human rights; they have to stop their sponsorship of terrorism; they have to stop regionally destabilizing that part of the world and many other parts of the world، quite frankly.

این موضوع بار دیگر در جلسه استماع 21 آذر 1392 (12 دسامبر 2013) این بار در کمیسیون بانکداری سنای آمریکا توسط وندی شرمن تکرار می‌شود.