ادامه هفت نکته در مورد توافق ژنو

در جلسه استماع 21 آذر کمیسیون بانکداری سنا، سناتور جان تس‌تر نیز نیازهای عملی ایران را زیر سوال می‌برد و وندی شرمن به عنوان مسئول تیم مذاکره کننده در پاسخ چنین می‌گوید:

تس‌تر: آخرین سوال. ایران چهارمین ذخایر نفت جهان را دارد و دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی. چرا باید ایران به انرژی هسته‌ای علاقه نشان دهد؟

شرمن: این پرسش بسیار خوبی است. این سوالی است که ما بار‌ها و بار‌ها از آن‌ها پرسیده‌ایم. و به همین دلیل این «برنامه اقدام مشترک» می‌گوید ما می‌خواهیم بدانیم نیازهای عملی آن‌ها چیست. چون، کاملا صادقانه بگویم، برای ما روشن نیست که چرا آن‌ها باید 19000 سانتریفیوژ داشته باشند، چرا باید یک انبار مواد غنی شده 3. 5 درصد بخواهند، چرا به راکتور هسته‌ای اراک نیاز دارند. و به این ترتیب، این چیزی است که ما می‌خواهیم از طریق رسیدن به یک توافق جامع روی آن کار کنیم.

افرادی هستند که ذهنیت اصلاح‌طلبانه‌تری دارند، اما یک باور عمومی در میان مردم ایران است که حق غنی‌سازی برای خود قائل هستند. ایالات متحده بر این باور نیست که هر کشوری حق غنی‌سازی دارد. اما ایرانی‌ها به این حق قائل هستند و به فرهنگ مقاومت خود افتخار می‌کنند و در برابر تغییر می‌ایستند و به‌خصوص نمی‌خواهند تمام آن‌چه را که ایالات متحده برای آن ایستادگی می‌کند، بپذیرند، بنابراین بر اصول خود بسیار ثابت قدم هستند.

TESTER: Last question. Iran sits on the fourth-largest oil reserves in the world. Second-largest natural gas reserves. Why should Iran even be interested in nuclear power؟

SHERMAN: This is an excellent question. It «s one we» ve asked them repeatedly. And it is why this joint plan of action says we want to understand what their practical needs are. Because، quite frankly، it «s not clear to us why they need 19، 000 centrifuges، why they need a stockpile of 3. 5 percent enriched material، why they need the Arak nuclear reactor. And so، that is what we are going to have to work through to get to a comprehensive agreement.

 There are some people who are more reform-minded، but there is a general belief among the Iranian people that they have a right to enrich. The United States does not believe any country has a right to enrich. But the Iranian people do and they have a great deal of pride in a culture of resistance to change and don» t particularly want to adopt all that the United States stands for، so they very much hold onto their own tenets.

3. نکته سوم منفی درباره توافق نامه ژنو آن است که به نظر می‌رسد آمریکا نه تنها قصد دارد با استفاده از توافق ژنو، کنترل و مدیریت برنامه هسته‌ای ایران را در دست گیرد، بلکه علاقه‌مند است در این راستا محدودیت‌های مورد نظر خود را در پروژه‌های نظامی و موشکی کشور نیز اعمال کند. اجبار ایران به پذیرش پروتکل الحاقی در گام آخر توافق نامه نیز از همین منظر قابل تحلیل است. در جلسه استماع بالا، سناتور جک رید به این موضوع اشاره می‌کند و خانم شرمن این‌گونه پاسخ می‌دهد.

سناتور رید: خانم شرمن، وقت خیلی کمی دارم، شاید این موضوعی که مطرح می‌کنم، موضوع پراهمیتی باشد، اما در مورد این مسئله از توافق اولیه، هیچ چیزی – هیچ پیشنهادی درباره برنامه? نظامی آن‌ها، به‌خصوص در اطراف پارچین وجود ندارد. می‌-توانید خیلی سریع به ما بگویید چه اتفاقی خواهد افتاد؟

خانم شرمن: در واقع، سه بخش در توافق‌نامه وجود دارد که از احتمال جنبه‌های نظامی برنامه ایران صحبت می‌کند.

در پاراگراف اول، که درباره داشتن توافق جامع است، به تمام نگرانی‌های باقی‌مانده توجه شده است، که اشاره‌ای است به ابعاد نظامی احتمالی آن‌ها.

این پاراگراف درباره نیاز به در نظر گرفتن عملکردهای گذشته و حال سخن می‌گوید که از اصطلاحات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ابعاد نظامی احتمالی، از جمله پارچین است.

این توافق‌نامه همچنین می‌گوید که باید به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد قبل از توافق جامع رسیدگی شود و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد به‌طور خاص به قابلیت موشک‌های بالستیک آن‌ها توجه دارد.

بنابراین ما گفتگویی مستقیم با ایران در مورد تمام این مسائل داشته‌ایم. آن‌ها معنی کلمات توافق‌نامه را کاملا درک می‌کنند. و ما قصد داریم از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای مقابله با ابعاد نظامی احتمالی، از جمله پارچین حمایت کنیم.

REED: I «ve got very little time left and، Secretary Sherman، this might be too big a topic، but in the issue of the preliminary agreement، there was no -- there was suggestions about their military programs، particularly around Parchin.

 Can you very quickly sort of give us -- very quickly give us a sense of where we are then؟

SHERMAN: Actually، there are three places in the agreement that speak to the possible military dimensions of Iran» s program.

 In the first paragraph، it talks about having the comprehensive agreement address all remaining concerns. That is a reference to their possible military dimensions.

 It talks about the need to address past and present practices، which is the IAEA terminology for possible military dimensions، including Parchin.

 The agreement also says that the U. N. Security Council «s resolutions must be addressed before comprehensive agreement is agreed to and the U. N. Security Council resolution specifically addressed their ballistic missile capability.

 So we have had very direct conversations with Iran about all of these. They understand completely the meaning of the words in this agreement. And we intend to support the IAEA in its efforts to deal with possible military dimensions، including Parchin.

 نکات مثبت توافق نامه ژنو

نکات مثبت مذاکرات ژنو در چهار بخش کلی خلاصه می‌شود:

1. با امضای این توافق‌نامه، جایگاه ایران در حوزه دیپلماسی عمومی برای مخاطب غربی ارتقا پیدا کرده است. تا قبل از این توافق، تصویر عمومی ایران در رسانه‌های غربی، تصویری انعطاف ناپزیر و خصمانه بود که با مذاکره و تفاهم میانه‌ای ندارد. اما این تصویر با پیشرفت مذاکرات کمرنگ‌تر و به اقدامی علیه «ایران‌هراسی» که حاصل تلاش رسانه‌های بیگانه بود، تبدیل شد. با برقراری این ارتباط، مردم این کشور‌ها نیز دریافتند که می‌توان با ایران گفتگو کرد و به توافق رسید.

2. منزوی شدن بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی یکی دیگر از نکات مثبت این توافق است. درحقیقت، تلاش رژیم صهیونیستی و لابی آن برای منزوی کردن ایران جواب معکوس داشته است، به‌طوری که نزدیک‌ترین هم‌پیمان این رژیم نیز در رابطه با نوع برخورد با ایران از نظر روش با این رژیم اختلاف دارد. البته همانطور که اشاره شد، این اختلاف در حوزه روش‌ها است و نه در حوزه اهداف. نتانیاهو معتقد است که ایران نباید هیچ‌گونه توانمندی هسته‌ای داشته باشد، در حالی‌که اوباما استدلال می‌کند، از آن‌جاکه توانمندی هسته‌ای در ایران بومی شده است، بهترین گزینه، مدیریت این توانمندی توسط آمریکا است. اختلاف بین تیم اوباما و نمایندگان مرتبط با لابی اسراییل در کنگره نیز از این زاویه قابل بررسی است. دولت اوباما معتقد است با توجه به توافق ژنو اعمال تحریم‌های جدید هسته‌ا‌ی نسبت به ایران این توافق را به خطر می‌اندازد. به این دلیل در روزهای اخیر مقامات دولت اوباما سعی کرده‌اند از تصویب تحریم‌های جدید هسته‌ای در کنگره جلوگیری کنند. از سوی دیگر نمایندگان مرتبط با لابی اسرائیل در کنگره معتقدند با افزایش بیش از پیش تحریم‌ها، امکان تسلیم کامل ایران وجود دارد و آنان به همیین دلیل خواهان افزایش تحریم‌ها هستند. البته به نظر می‌رسد که در حال حاضر تیم اوباما در جلوگیری از تصویب تحریمهای جدید هسته‌ای موفق بوده است.

3. مذاکرات ژنو فرصت ایجاد اختلاف در میان اعضای 1+5 را تقویت می‌کند. در جلسة استماع کمیسیون امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در تاریخ 19 آذر 1392 (10 دسامبر 2013)، جان کری دقیقاً به این نکته اشاره می‌کند. به گفته وی برخی از اعضای 1+5 در ژنو، با شرایط بسیار راحت‌تری آمادة توافق با ایران بودند و امتیازهای گرفته شده از ایران در این توافق‌نامه نیز حاصل تلاش آمریکا بوده است. به همین دلیل، امکان استفاده از اختلاف موجود در مجموعه 1+5 وجود دارد. کری در این جلسه اذعان می‌دارد تصویب تحریم‌های جدید خود مانعی برای اجماع بین اعضای 1+5 است و این اختلاف موجب هدایت روسیه، چین و برخی از کشورهای اروپایی گروه 1+5 به سوی تعاملات اقتصادی با ایران، خارج از چارچوب توافق‌نامه ژنو خواهد شد.

4. آخرین نکته مثبت این توافق‌نامه از دیدگاه نگارنده، پذیرش ضمنی غنی‌سازی در ایران در سطح 5% و در طی شش ماه آینده است. برخلاف موضع‌گیری‌های ده ساله اخیر آمریکا مبنی بر عدم داشتن هر گونه حق غنی‌سازی، صدور این مجوز شش ماهه، گامی رو به جلو تلقی می‌شود، و این موفقیت حاصل مقاومت رهبری، مردم و دولت‌های پیشین است. در جلسه استماع 19 آذرماه 1392 نیز، از جان کری سؤال می‌شود: چرا آمریکا بر خلاف موضع‌گیری سابق در حوزه غنی‌سازی، با غنی‌سازی 5% در ایران به طور ضمنی موافقت کرده است؟ وی پاسخ می‌دهد، امکان تکرار رویه گذشته مبنی بر منع کامل غنی‌سازی در ایران، دیگر عملی نیست. البته همانطور که پیش از این ذکر شد، حق غنی‌سازی ایران در گام نهایی توافق‌نامه مشروط به نظر مثبت دولت آمریکا شده است.

نتیجه‌گیری

لغو تحریم های هسته‌ای در گام نهایی بدون برداشته شدن تحریم‌های بانکی و نفتی کنگره گشایش چندانی در وضعیت اقتصادی جامعه ایجاد نخواهد کرد. این انتظار وجود داشت که در قبال امتیاز مهمی که در رابطه با مشروط و محدود شدن حق غنی‌سازی کشور به طرف مقابل داده شده، دست‌کم باید تحریم‌های اصلی نفتی و بانکی در گام نهایی برداشته می‌-شد. جدای از موضوع هسته‌ای به نظر می‌رسد مقامات آمریکایی علاقه‌مندند توافق ژنو اولین قدم در تغییر ماهیت دولت ایران باشد. این نکته‌ای است که تاماس فریدمن، سرمقاله‌نویس روزنامه نیویورک تایمز، در سرمقاله این روزنامه در تاریخ 2 آذرماه 1392 (23 نوامبر 2013) به آن اشاره می‌کند.

اگر ما بتوانیم یک معامله هسته‌ای بی‌عیب و نقص با ایران داشته باشیم که همزمان راه ایران را برای بازگشت به اقتصاد جهانی باز کند، مقامات دولت آمریکا امیدوارند گروههای ذی‌نفع من جمله بازیگرانی که خواهان تعامل با امریکا و غرب هستند در داخل ایران قدرت بگیرند و شروع به تغییر ماهیت رژیم کنند.

If we can get an airtight nuclear deal that also opens the way for Iran» s reintegration into the global economy، American officials hope that different interest groups — including more stakeholders in engagement with the U. S. and the West — will be empowered inside Iran and start to change the character of the regime.

در جلسه استماع 21 آذر کمیسیون بانکداری سنای آمریکا دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه‌داری این کشور که همراه وندی شرمن به این جلسه دعوت شده به موضوع استفاده از فشارهای مردمی برای تغییر سیاستهای دولت ایران نیز اشاره می‌کند:

کوهن: اولین گام «طرح اقدام مشترک» شرایط اقتصادی ایران را بهبود نمی‌بخشد، اما مردم ایران با شور و هیجان از آن استقبال کردند، چرا که به اعتقاد من نگاه مردم ایران به این مسئله، از منظر نشانه‌ای از پتانسیل بهبود اقتصادی است که در پیش رو دارند. بنابراین صادقانه بگویم تصور می‌کنم چنانچه در طی شش ماه آینده، با توجه به آنچه که مردم ایران از فحوای «طرح اقدام مشترک» دریافته‌اند، چنانچه دولت ایران به طور جدی در مورد برنامه هسته‌ای وارد مذاکره شود تا تحریم‌های واقعی را بردارند، با توجه به پتانسیل موجود، دولت با اعمال فشار مضاعف مردم روبرو خواهد بود، فشار آن‌هم از نوعی که شاهد آن بودیم که منجر به انتخاب روحانی شد، فشار اضافی برای سوق دادن دولت ایران به سمت انجام کاری که برای توجه به نگرانی‌های ما لازم است.

COHEN: This initial first step joint plan of action will not improve the economic conditions in Iran. But it was greeted with excitement among the people of Iran because I think they saw this as showing the potential، the prospect for economic improvement down the road.

 So frankly I think this next 6 months، as the Iranian people see through this joint plan of action that there is the potential if their government negotiates in a serious fashion about the nuclear program to get real sanctions relief، can create additional internal pressure of the kind that we saw that led to the election of Rouhani، additional pressure to push their government to do what» s necessary to address the concerns.

به نظر می‌رسد یکی از اهداف مقامات آمریکایی از این توافق نامه بالا بردن توقعات جامعه در حوزه اقتصادی و در نتیجه تحت فشار قرار دادن بیشتر دولت ایران باشد. به این دلیل، گره زدن معیشت مردم به موفقیت در مذاکرات هسته‌ای بدون شک بازی در زمین آقای کوهن است.

ادامه هفت نکته توافق ژنو

شرمن: ما به ایران گفته‌ایم که همچنان به اجرای تمام تحریم‌های موجود ادامه خواهیم داد و گفته‌ایم که این توافق نامه تنها به تحریم‌های هسته‌ای جدید در قالب آن‌چه که ما، اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد، چشم پوشی خواهیم کرد اشاره می‌کند.

SHERMAN: We have said to Iran that we will continue to enforce all of our existing sanctions and we have said that this agreement pertains only to new nuclear-related sanctions in terms of what we، the European Union and the U. N. Security Council will forego.

جان کری نیز در 19 آذرماه 1392 (10 دسامبر 2013) در کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا با ادبیات مشابهی به بیان این موضوع می‌پردازد.

کری: ما 1+5 را متحد کرده‌ایم. روسیه، چین، ایالات متحده، فرانسه، آلمان و بریتانیا همه با این تضمین متحد شده‌اند که تحریم‌ها را لغو نخواهیم کرد و بر اعمال آن‌ها تمرکز خواهیم کرد. در حال حاضر، همه تحریم‌ها علیه ایران، باقی خواهند ماند. به علاوه، به خاطر سابقه بسیار منفی آن‌ها در حوزه حقوق بشر، حمایتشان از تروریسم که به آن اشاره کردید و فعالیتهایی که برای بی‌ثبات کردن مناطقی مثل سوریه انجام می‌دهند، تمام این تحریم‌ها در جای خود باقی می‌ماند. این تحریم‌ها هیچ ربطی به موضوع هسته‌ای ندارند. این تحریم‌ها به خاطر دلایل موجود وضع شده است و ما آن‌ها را برنمی‌داریم.

KERRY: because we have a united P5 Plus One. Russia، China، the United States، France، Germany and Great Britain are all united in this assurance that we will not undo the sanctions and that we will stay focused on their enforcement. Now، all the sanctions on Iran، further، on its abysmal human rights record، over its support for terrorism which you «ve mentions and over its destabilizing activities in places like Syria، those sanctions will all remain in effect. They have nothing to do with the nuclear. They» re there for the reasons they «re there، and we» re not taking them off.

کری در ادامه در رابطه با موضوع ضعیف شدن تحریم‌ها در شش ماه آینده که توسط یکی از نمایندگان حاضر در کمیسیون مطرح شده بود این‌چنین می‌گوید:

کری: خانم رئیس، با توجه به نظر شما در باره ناقوس مرگ تحریم‌ها، با کمال احترام باید مخالفت کنم و در شش ماه، جهان پی خواهد برد که حق با شما است یا من درست می‌گویم. یا شما اشتباه می‌کنید یا من. و ما همه خواهیم فهمید. من با شما موافق نیستم. اعتقاد ندارم این مسئله، ناقوس مرگ تحریم‌ها باشد زیرا تمام همکاران ما متحد هستند و ابزارهای زیادی در اختیار داریم.

ما هستیم که دسترسی به سیستم مالی ایالات متحده را کنترل می‌کنیم که تقریبا شرط ضروری برای هر معامله مالی در جهان است. ما توانایی بالایی در نفوذ و تاثیر بر مردم داریم. و همانطور که قبلا هم به شما گفتم، می‌خواهیم کاملا روی این موضوع متمرکز شویم. بنابراین به تواناییمان برای ادامه کار کاملا مطمئن هستم.

علاوه بر این، بیشتر شرکت‌ها می‌دانند که تحریم‌ها همچنان برقرار هستند و اینکه مامی-خواهیم این کار را ادامه دهیم. شرایط موجود، تردید زیادی برای این شرکت‌ها ایجاد کرده است. اگر شرکت‌ها فکر کنند در پنج ماه یا چهار ماه قراردادشان با ایران بی‌اعتبار خواهد شد به خاطر این‌که قرار است تحریم‌ها بیشتر شود یا ممکن است وارد جنگ شوید تعداد بسیار کمی از این شرکت‌ها تصمیم می‌گیرند از تحریم خارج شوند و با ایران قرارداد ببندند. موضوع قراردادهای جدید منتفی خواهد بود. عقل این‌طور حکم می‌-کند. آن‌ها قبل از امضای هر قرارداد بلند مدتی، اطمینان بیشتری می‌خواهند. و این‌ها قراردادهای بلند مدت است، قراردادهای نفتی و مانند آن.

KERRY: With respect to your opening comment، Madam Chairwoman، regarding the death knell of the sanctions، we just have to respectfully disagree and in six months the world will know whether you «re right or I» m right. Or whether you «re wrong or I» m wrong. And we «re gonna know.

 I don» t agree with you. I do not believe it is the death knell of the sanctions because all of our partners are united and we have enormous tools at our disposal.

 We are the ones who control access to the financial system of the United States، which is sine qua non for almost any financial transaction in the world. We have huge ability to leverage and to have an impact on people. And as I said to you earlier، we are going to be all over this. So I have great confidence in our ability to go forward.

 Moreover، most -- most companies know that the sanctions are still in place and that we «re going to be doing this. The visibility that has been given creates great uncertainty for them. Very few companies are going to go out and try and actually cut a contract with Iran if they think in five months or four months، that contract is going to be null and void because the sanctions are going to be ratcheted up or you might be at war. It» s just not going to happen. Common sense tells you that. They want more certainty before they sign any long-term contracts. And those are long-term contracts، oil contracts and such.

گفتنی است در عمل، برای لغو تحریم‌های نفتی و بانکی در کنار تمکین به نظرات مقامات امریکایی در حوزه حقوق بشر و تروریسم، در ‌‌نهایت باید اکثریت اعضای کنگره قانون دیگری را تصویب کنند که قانون تحریم‌ها را نقض کند. که البته تحقق این فرآیند با توجه به نفوذ لابی اسرائیل در کنگره بسیار مشکل به نظر می‌رسد. بر اساس ساختار سیاسی حاکم در آمریکا، رئیس جمهور نمی‌تواند قوانین موجود را نقض و یا از اجرای آن سر باز زند.

2. نکته منفی دوم این توافق نامه، مشروط شدن حق غنی‌سازی ایران به نظر موافق امریکا است. به این نکته در پاراگراف چهارم صفحه آخر اشاره شده است با این مضمون که این توافق نامه باید «متضمن یک برنامه غنی‌سازی باشد که توسط طرفین تعریف می‌شود.» این جمله به روشنی بیان می‌کند که هر یک از طرفین می‌توانند تعریف خاص خود را داشته باشند، به عبارت دیگر تحقق غنی‌سازی، مشروط به تأمین نظر مثبت طرف مقابل است.

جان کری نیز به این نکته در جلسه استماع کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در تاریخ 19 آذر 1392 (10 دسامبر 2013) اشاره کرده است.

کری: علاوه بر این، توافق‌نامه در مورد ظرفیت غنی‌سازی در آینده، دست کم چهار بار تصریح می‌کند که باید «با توافق طرفین» باشد - سه یا چهار بار در آن پاراگراف این نکته بیان شده است. باید در مورد غنی‌سازی توافق شود. اگر ما موافقت نکنیم، این غنی-سازی انجام نمی‌شود.

آقای رئیس، غنی‌سازی به توافق نهایی بستگی دارد. نه، موضوع غنی‌سازی قطعی نیست. اگر به توافق‌نامه نگاه کنید - من برایتان از روی توافق‌نامه می‌خوانم، آخرین پاراگراف می‌گوید «مستلزم یک برنامه غنی‌سازی با توافق طرفین با پارامترهای مورد توافق دو طرف، مطابق با نیازهای عملی است.» این مفهوم بسیار مهم است. باید به چیزهایی که عملا نیاز است مربوط باشد که ممکن است آن‌ها دلیلی برایش بیاورند و استدلال کنند که به آن نیاز دارند، مثل تحقیقات پزشکی و یا چیزهایی شبیه این. اما این امر می‌تواند بسیار محدود باشد. سپس در توافق‌نامه آمده است «با محدودیت‌های توافق شده درباره حوزه و سطح فعالیت‌های غنی‌سازی، و ظرفیت و جایی که انجام می‌شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای یک دوره که باید درباره آن توافق شود.» بنابراین در متن یک، دو، سه، چهار مرتبه «توافق طرفین» یا «با توافق درباره آن» وجود دارد.

KERRY: In addition، where it does talk about the potential of enrichment in the future، it says «mutually agreed upon» at least four times -- three or four times in that paragraph. It has to be agreed. We don «t agree، it doesn» t happen.

It depends، Mr. Chairman، on the final agreement. It is not locked in، no. If you go to the agreement -- I «ll read you from the agreement، the last paragraph says that it «would involve a mutually defined enrichment program with mutually agreed parameters، consistent with practical needs.» That» s a very important concept. It has to relate to whatever it is practically that they might have a reason for arguing they need it for، like medical research or whatever it is. But that would be very limited. It then says «with agreed limits on scope and level of enrichment activities and capacity and where it «s carried out and stocks of enriched uranium for a period to be agreed upon.» So I» ve got one، two، three، four «mutually agreed» or «agreed upons.»

گفتنی است از ابتدای برنامه هسته‌ای ایران، طرف غربی مدعی بوده است که با وجود نفت و گاز فراوان، غنی‌سازی در راستای نیازهای واقعی ایران نیست. کری در بخش دیگری از این جلسه استماع، نیازهای عملی را این‌گونه تعریف می‌کند:

 کری: نیازهای عملی چیست؟ شاید کمی تحقیقات در حوزه پزشکی. یا تأمین سوخت کافی در برنامه تولید برق مورد توافق که ممکن است در کنسرسیومی با افراد دیگری انجام شود، افرادی که کاملا به عملکرد و نتایج آن اشراف دارند.

 خیلی خوب و راحت است که این‌جا بنشینیم و از لحاظ نظری بگوییم «تحریم‌ها را بیشتر کنید تا آن‌ها را به جایی ببرید که خرد شوند.» اما می‌دانید موضوع چیست؟ روسیه و چین برای این کار همراه شما نخواهند بود. و در ‌‌نهایت، اروپایی‌ها هم ممکن است همراه‌تان نباشند چون وقتی تحریم‌ها را بیشتر کنید و آن‌ها فکر کنند بر اساس خواسته‌شان که گسترش دیپلماسی است، این کار غیرمعقولی است، آن‌ها را هم از دست خواهید داد. و حدس بزنید چه کار کرده‌اید؟ در واقع تحریم‌ها را برداشته‌اید نه این‌که تقویتشان کرده باشید.

 KERRY: What are the practical needs؟ To have some medical research maybe. To feed enough fuel into a legitimate power program which may be done in consortium with other people with intrusive knowledge of what «s going on as a result.

 It» s all well and good to sit here and theoretically say «ratchet up the sanctions and you «ll drive them into a place where they» ll crush.» But you know what؟ The Russians and the Chinese won «t be with you doing that. And ultimately، the Europeans might not be either because، as you ratchet them up and they think it» s unreasonable based on their willingness to explore the diplomacy، you lose them، too. And then guess what you «ve done؟ You» ve actually undone the sanctions، not reinforced them.

                      هفت نکته درباره توافق ژنو 

به نظر می‌رسد هرچه از روز توافق ژنو بیشتر می‌گذرد، ابهامات نسبت به این توافق‌ در بین مردم بیشتر می‌شود. اطلاعات نادرست یا ناقص از توافق نامه هسته‌ای ژنو ممکن است منجر به تأثیر منفی در سطح انتظارات جامعه گردد، و چنانچه این انتظارات بر مبنای درستی شکل نگرفته باشد، و بستر تحقق آن فراهم نباشد، نتیجه چیزی جز سرخوردگی و بی‌اعتمادی جامعه نخواهد بود. به این دلیل، نقد دلسوزانه و منصفانه مذاکرات هسته‌ای در کشور اهمیت مضاعف می‌یابد. در این نوشتار، نگارنده تلاش کرده است به بررسی سه نکته منفی و چهار نکته مثبت این توافق نامه بپردازد.

نکات منفی توافق نامه ژنو

توافق نامه ژنو دارای سه مشکل اصلی است.

1. ابتدا این‌که هدف اصلی مذاکرات هسته‌ای برداشتن تحریم‌های بانکی و نفتی علیه ایران است، اما متاسفانه این هدف حتی در گام نهایی توافق نامه نیز محقق نمی‌شود. در متن چهار صفحه‌ای توافق نامه، هر جا کلمه تحریم‌ها (sanctions) به میان آمده است، عبارت هسته‌ای (nuclear-related) با آن همراه شده است. به عبارت دیگر در گام نهایی، و پس از انجام تمام تعهدات ایران بر اساس توافق‌نامه، فقط تحریم‌های هسته‌ای سازمان ملل، تحریم-های هسته‌ای چندجانبه، و تحریم‌های هسته‌ای ملی برداشته خواهد شد. در نتیجه، تحریم‌های بانکی و نفتی مصوب کنگره آمریکا، باقی خواهد ماند و به این موضوع در ذیل خواهیم پرداخت. متأسفانه در برخی از بخش‌های ترجمه رسمی توافق‌نامه ژنو توسط وزارت امور خارجه ایران اشتباهاتی به چشم می‌خورد؛ چرا که از قید کلمه «هسته‌ای» برای تحریم‌های چندجانبه و ملی در متن اصلی صرف‌نظر شده است.

در متن اصلی توافق نامه در صفحه چهار آمده است:

Comprehensively lift UN Security Council، multilateral and national nuclear-related sanctions، including steps on access in areas of trade، technology، finance، and energy، on a schedule to be agreed upon.

ترجمه وزارت امور خارجه به شرح زیر است:

به‌طور همه جانبه تحریم‌های هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی را برداشته و از جمله گام‌هایی برای دسترسی به حوزه‌های تجاری، فن‌آوری، مالی و انرژی را بر مبنای یک برنامه تنظیمی که در خصوص آن توافق به عمل خواهد آمد را اتخاذ نماید.

در واقع در تمام قسمت‌های متن توافق نامه که بحث برداشته شدن تحریم‌ها به میان آمده است، کلمه تحریم با کلمه هسته‌ای همراه شده است. توجه به این نکته لازم است که در متن تحریم‌های نفتی و بانکی که توسط کنگره امریکا به تصویب رسیده است، جدای از موضوع هسته‌ای، ادعاهایی در رابطه با حقوق بشر و حمایت ایران از تروریسم مطرح شده است. حقیقت امر این است که تحریم‌های نفتی و بانکی با سه بهانه به تصویب رسیده‌اند. بنابراین، حتی اگر ایران برنامه هسته‌ای خود را به طور کامل و برای همیشه متوقف کند، آمریکا بدون نقض توافق نامه ژنو می‌تواند با دو بهانه دیگر خود یعنی موضوعات حقوق بشر و حمایت از تروریسم، به تحریم‌های بانکی و نفتی که بیشترین مشکل را برای مردم ایجاد کرده ادامه خواهد دهد.

این نکته‌ای است که در جلسه استماع کمیسیون روابط خارجی سنای امریکا در تاریخ 11 مهر 1392 (3 اکتبر 2013) توسط سناتور باب کورکر به آن اشاره شده است. سؤالی که سناتور کورکر از خانم وندی شرمن، معاون سیاسی وزارت خارجه آمریکا و رئیس تیم مذاکره کننده آمریکایی حاضر در کنفرانس ژنو می‌پرسد، این است: آیا به تیم ایرانی گفته شده است که مسئله تحریم‌های آمریکا در سه موضوع بوده و با تعطیلی برنامه هسته‌ای ایران، دو موضوع دیگر همچنان بر روی میز باقی خواهد ماند؟ خانم شرمن در جواب اظهار می‌کند که این نکته با شفافیت به طرف ایرانی گفته شده است. متن زیر توسط «سرویس اخبار فدرال» (Federal News Service)، که مسئول پیاده کردن جلسات کنگره درآمریکا است، پیاده شده است:

سناتور کورکر: آقای رئیس، من بسیار کوتاه عرض می‌کنم. می‌دانم پانل دیگری هم باید داشته باشیم. اما می‌خواهم سوالی از معاون وزیر امور خارجه بپرسم. می‌دانید، امروز و این‌جا در باره موضوع هسته‌ای و مسائل مهم دیگر خیلی صحبت کردیم. اما اگر مذاکره کنیم و به برنامه هسته‌ایشان پایان دهیم، یا باعث عقب‌گرد قابل ملاحظه‌ای در برنامه-‌هایشان شویم، باز هم کشوری دشمن را مقابل خود خواهیم داشت. آن‌ها حامیان تروریسم دولتی هستند و سابقه وحشتناکی در حقوق بشر دارند.

بنابراین می‌دانم شما به دنبال این هستید که تلاش کنید از طریق مذاکره، تحریم‌ها تا حدودی کاهش یابد. اما واقعیت این است که آن‌طور که قوانین تحریم‌ها نوشته شده، آن‌ها نه تنها باید برنامه هسته‌ای خود را از بین ببرند، بلکه باید تروریسم را هم نفی کنند. و من نمی‌دانم این مذاکرات چه‌طور همزمان با توجه به این امور پیش می‌رود و برای تضمین چه کار خواهید کرد – چون، باز هم آن‌طور که قوانین تحریم‌ها نوشته شده، این تحریم‌ها را نمی‌توان لغو کرد مگر این‌که تمام آن شرایط حاصل شود. و این‌طور به نظر من می‌رسد که ما فقط در یک مسیر حرکت می‌کنیم، مسیر بسیار خوبی است اما نمی‌دانم چگونه می‌-خواهید به مسائل دیگر بپردازید.

خانم شرمن: ما با ایرانی‌ها شفاف بوده‌ایم و گفته‌ایم که در این‌جا در مورد برنامه هسته-ایشان و تحریم‌هایی که مربوط به برنامه هسته‌ای آن‌ها است، صحبت می‌کنیم؛ و خاطرنشان ساختیم تحریم‌های موجود در مورد اقدامات حقوق بشر و اقدامات تروریستیشان همچنان بر روی میز است، دقیقاً به خاطر آن‌چه که شما به آن اشاره کردید، مبنی بر این‌که باید پیشرفت، آن‌هم پیشرفت چشمگیری در باب حقوق بشر داشته باشند؛ نباید دیگر از تروریسم حمایت کنند؛ و در حقیقت نباید آن منطقه از جهان و بسیاری از دیگر نقاط جهان را بی‌ثبات کنند.

SEN. CORKER: Mr. Chairman، I «ll be very brief. I know we have another panel coming. But I would like to ask the secretary، you know، we» ve talked a lot today about the nuclear issue and other important issues here today. But if we negotiate an end to their nuclear program or a significant rollback، we still have a country that is hostile. They are a state-sponsor of terror. They have a terrible human rights record.

So you know، I know that you all are looking at trying to negotiate some relief، if you will، relative to the sanctions. But the fact is that the way the sanctions law reads، they «ve got to not only dismantle their nuclear program، but they also have to renounce terrorism. And I just wonder how those negotiations are going simultaneously to these others and what you» re doing to ensure -- because، again، the way the law reads، these sanctions cannot be undone unless all of that occurs. And it seems to me we «re only moving on one track، a very good one track، but I» m just wondering how you might be addressing the other.

MS. SHERMAN: We have been clear with the Iranians that we are talking here about their nuclear program and the sanctions that relate to their nuclear program، and that the sanctions that exist are regarding human rights actions -- their terrorist actions are still on the table because of exactly what you say، which is that they need to make progress، considerable progress، around human rights; they have to stop their sponsorship of terrorism; they have to stop regionally destabilizing that part of the world and many other parts of the world، quite frankly.

این موضوع بار دیگر در جلسه استماع 21 آذر 1392 (12 دسامبر 2013) این بار در کمیسیون بانکداری سنای آمریکا توسط وندی شرمن تکرار می‌شود.

             یک‌سال از توافق ژنو گذشت؛ مذاکرات هسته‌ای برای لغو تحریم‌ها به نتیجه نرسید؛ توافق ژنو 7 ماه دیگر تمدید شد…

                 هیچ!

        جان کری: تحریم‌ها ماند و ایران نیز به تعهداتش عمل کرد

سید عابدین نورالدینی: توافق سیاسی هم تنها یک گمانه‌زنی بود. وین این بار نیز همانند 4 ماه قبل آبستن یک خبر بزرگ نبود. شاید اگر در میان مذاکره‌کنندگان کسی به خرافات اعتقاد داشته باشد؛ پیشنهاد برگزاری مجدد مذاکرات در ژنو را مطرح کند. وین طلسم شده است. از 3 آذر 1392 (24 نوامبر 2013) تا روز گذشته دقیقا یک سال گذشت و 10 دور مذاکره میان ایران و 1+5 در وین برگزار شد اما هر 10 بار مذاکره منجر به گشایشی برای تحقق توافق جامع نشد. براساس توافق ژنو، گام نخست این توافق باید6 ماه به طول می‌انجامید. 4 ماه قبل این 6 ماه به پایان رسید. اما طرفین که 6 دور مذاکره را در وین انجام داده بودند؛ نتوانستند به توافق جامع برسند. نهایتا توافق ژنو با اضافه کردن تعهدات جدیدی برای ایران، 4 ماه دیگر تمدید شد. در این 4 ماه نیز 4 دور مذاکره دیگر در وین انجام شد. البته در این میان مذاکراتی در نیویورک و مسقط هم برگزار شد اما در مجموع دیروز، 3 آذر 1393 یعنی 24 نوامبر 2013 که روز پایانی توافق 4 ماهه بود؛ باز هم دود سفید از دودکش مذاکرات بیرون نیامد. باز هم مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع به شکست انجامید و باز هم طرفین به توافق ژنو پناه بردند چون هیچکدام مایل به اعلام شکست مذاکرات نبودند. به گزارش «وطن امروز»، روز گذشته و پس از 7 روز مذاکره میان نمایندگان دولت‌های ایران و 1+5، اختلافات اساسی باقی ماند و طرفین درنهایت توافق کردند توافق ژنو را باز هم و این بار 7 ماه دیگر تمدید کنند. مهم‌ترین موضوع اختلافی میان طرفین، موضوع «لغو تحریم‌ها» بود. لغو تحریم‌ها هدف اصلی تیم روحانی برای انجام مذاکرات هسته‌ای بود. مجوز مذاکره تیم ایرانی با همتایان آمریکایی نیز برای تحقق همین هدف صادر شد. اما پس از 14 ماه مذاکره و یک سال پس از توافق ژنو، همین موضوع یعنی درخواست ایران برای لغو تحریم‌ها از سوی آمریکایی‌ها با مخالفت روبه‌رو شد. جان کری این موضوع را در مسقط صراحتا به جواد ظریف گفت و در واقع مذاکرات از همانجا گره خورد. آمریکایی‌ها حاضر به لغو فوری تحریم‌ها پس از آغاز توافق جامع نیستند. اوباما هم روز یکشنبه 2 آذر این موضع را اعلام کرد. او به‌ ای‌بی‌سی‌نیوز گفت آمریکایی‌ها درخواست ایران برای لغو فوری تحریم‌ها پس از آغاز توافق جامع را برآورده نمی‌کنند و آمریکا درباره این موضع خود مذاکره نمی‌کند. سرانجام نیز آمریکایی‌ها از این موضع خود عقب‌نشینی نکردند. عدم لغو تحریم‌ها یعنی بی‌نتیجه بودن تلاش برای لغو تحریم‌ها! یعنی شکست دوباره مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع. ولی در هر صورت دیروز خبر شکست مذاکرات اعلام نشد و مدت زمان برای مذاکرات بر پایه توافق ژنو 7 ماه و 7 روز دیگر تمدید شد. اما براساس این توافق، طرفین باید تا 10 اسفندماه امسال (اول مارس 2015) مذاکرات کارشناسی را ادامه داده و چارچوب یک توافق کلی را تثبیت کنند، پس از آن نیز ایران و 1+5 تا 10 تیر سال آینده شمسی (اول جولای 2015) درباره جزئیات توافق جامع به نتیجه برسند. به عبارتی باز هم مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع بدون نتیجه بود و باز هم یک بازه زمانی 7 ماهه در نظر گرفته شد تا طرفین باز هم شانس خود را برای رسیدن به توافق جامع آزمایش کنند. قرار است در این 7 ماه نیز همانند گام نخست توافق ژنو و توافق 4 ماهه، ماهانه 700 میلیون دلار از درآمدهای بلوکه شده ایران که ماحصل فروش نفت بوده، به ایران پرداخت شود.

چرا تمدید؟!

اگرچه روز یکشنبه بیشتر خبرگزاری‌های دنیا از احتمال یک توافق سیاسی میان ایران و 1+5 خبر دادند اما در نهایت باز هم این تمدید بود که مانع اعلام شکست مذاکرات شد. اما مذاکرات ایران و 1+5 درحالی براساس توافق ژنو 7 ماه دیگر تمدید می‌شود که تیم مذاکره‌کننده ایران پیش‌تر صراحتا اعلام کرده بود تمدید مذاکرات در دستور کار ایران نیست. جواد ظریف پیش از این اعلام کرده بود که درباره تمدید مذاکرات، مذاکره هم نخواهد کرد و ضرورتی برای آن کار نخواهد بود. عباس عراقچی نیز بارها صراحتا از در دستور کار نبودن سناریوی تمدید مذاکرات گفت. با این حال مذاکرات تمدید شد. شاید این تصور وجود داشته باشد که این قبیل موضع‌گیری‌ها یک روال معمول دیپلماتیک است اما به نظر می‌رسد این بار حقیقتا در ایران نظرات کارشناسان با تمدید مذاکرات موافق نبوده است. براساس اخبار دریافتی «وطن امروز»، موافقت با تمدید مذاکرات، تصمیم دولت بوده است. اگرچه صراحتا مخالفت‌ها با تمدید مذاکرات به دولت اعلام شد اما به نظر می‌رسد دولت با تمدید مذاکرات، عملا مسؤولیت عواقب این اقدام را بر عهده گرفته است. هزینه‌های تمدید مذاکرات کاملا مشخص است و به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری برای قبول تمدید مذاکرات، یک ریسک بزرگ بود. از سوی دیگر برخی رسانه‌ها نیز گزارش دادند سناریوی تمدید، با فشار آمریکایی‌ها مطرح شد. خبرگزاری‌ها گزارش دادند که در دیدار کری و ظریف، تمدید از سوی وزیر خارجه آمریکا مطرح شد. به هر حال آنچه واضح است اینکه هم تیم مذاکره‌کننده دولت ایران و هم تیم مذاکره‌کننده دولت اوباما بشدت با اعلام شکست مذاکرات مخالفند و به همین دلیل شاید تمدید تنها راه چاره طرفین برای تداوم مذاکرات باشد. مذاکراتی که به نظر می‌رسد روز به روز مسیر آن باریک‌تر می‌شود.

هزینه‌های تمدید

منتقدان نحوه رفتار تیم مذاکره‌کننده در مذاکرات هسته‌ای بارها انتقادات خود را مطرح کرده‌اند. درباره توافق ژنو بارها اعلام شد عدم رعایت توازن در این توافق ضعیف، قطعا برای ایران هزینه‌ساز خواهد شد. ایران در گام نخست توافق ژنو درباره توقف و عقبگرد برنامه هسته‌ای خود 27 مورد تعهد داده و در مقابل 11 تعهد از طرف مقابل گرفت. این تعهدات به هیچ عنوان هم‌وزن نبود و براساس اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی‌های رسانه‌های منتقد، طی یک سال گذشته افکار عمومی ایران در جریان این عدم توازن قرار گرفت به‌گونه‌ای که عموم مردم ایران می‌دانند ایران امتیازات بسیار بزرگی مانند از بین بردن اورانیوم 20 درصد خود را به طرف آمریکایی داد اما در مقابل در ده‌ها نوبت و برخلاف توافق ژنو، تحریم‌ها بیشتر شد. متاسفانه در ماجرای آزادسازی دارایی‌ها نیز به مرور همه از کلاهبرداری آمریکایی‌ها باخبر شدند. آنها ماهانه 700 میلیون دلار از دارایی‌های ایران را آزاد کردند اما اجازه ورود این مقدار ارز به خاک ایران را ندادند و تنها اجازه دادند در مواردی که آنها تایید می‌کنند، این مبالغ هزینه شود(!) موارد دیگری مانند تعهدات پتروشیمی و هواپیمایی نیز با انتقادات گسترده‌ای در داخل مواجه شد اما در کنار مباحث مادی، بزرگ‌ترین انتقاد دلسوزان، از بین رفتن حقوق هسته‌ای ایران مندرج در ماده 4 ان‌پی‌تی بود. براساس توافق ژنو، بسیاری از حقوق ایران در ان‌پی‌تی، نادیده گرفته شده است و به عبارتی تعهدات ایران در توافق ژنو، جایگزین حقوق هسته‌ای ایران در ان‌پی‌تی شده بود. در مجموع، توافق ضعیف و هزینه‌ساز ژنو تنها با این توجیه تحمل شد که مقدمه‌ای برای تحقق هدف بزرگ‌تر یعنی «لغو تحریم‌ها» است. در ابتدا قرار بود توافق ژنو 6 ماهه باشد اما با اضافه شدن 3 تعهد جدید دیگر، ایران 4 ماه دیگر نیز توافق ژنو را اجرا کرد. به عبارت دقیق‌تر، ایران 4 ماه دیگر هم توافق ژنو را به جای ان‌پی‌تی به عنوان سند مشخص‌کننده مختصات فناوری هسته‌ای ایران پذیرفت. اکنون 10 ماه از اجرای توافق ژنو گذشته است و طرف آمریکایی نیز به هدف خود که توقف برنامه هسته‌ای ایران است، تاحدودی رسیده است. این را باراک اوباما، روز یکشنبه هم گفت. او در گفت‌وگو با ای‌بی‌سی‌نیوز گفت خبر خوب آن است که توافق ژنو برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرده است و البته به کنایه هم گفت این روند ادامه خواهد داشت. اکنون توافق ژنو 7 ماه دیگر نیز تمدید شده است بنابراین گام نخست توافق ژنو که قرار بود تنها 6 ماه به طول بینجامد و به لغو تحریم‌ها منتهی شود؛ در عمل 17 ماه و با اضافه شدن تعهدات جدید اجرا می‌شود و از همه مهم‌تر اینکه، تحریم‌ها هنوز دست نخورده است! اما یک نکته مهم در این میان آن است که آیا ایران برای تمدید 7ماهه توافق ژنو، تعهدات جدید پذیرفته است؟ هنوز خبری درباره تعهدات جدید ایران در این 7 ماه منتشر نشده اما آنچه مشخص است در ایران، در کنار تداوم وفاداری به تعهدات گام نخست توافق ژنو، تنها کاهش ذخایر اورانیوم 5/3 تا 5 درصد است که می‌تواند به عنوان تعهد ایران در این 7 ماه درنظر گرفته شده باشد. نگرانی‌های دیگری هم وجود دارد؛ مانند اینکه آیا تیم مذاکره‌کننده حفره‌های گام نخست توافق ژنو را برطرف کرده است؟ حالا که قرار است 7 ماه دیگر برنامه هسته‌ای ایران متوقف و در برخی حوزه‌ها عقب نگه داشته شود، آیا چاره‌ای برای وارد کردن ماهانه 700 میلیون دلار به درون خاک ایران شده است؟ آیا ضمانت‌های اجرایی لازم برای اجرای تعهدات طرف مقابل اخذ شده است یا همانند 10 ماه گذشته باید بارها شاهد آزرده شدن روح توافق ژنو(!) بود؟ سوالات مهم دیگری نیز برای این تصمیم دولت مطرح است. به نظر می‌رسد این تصمیم، باز هم خسارت‌بار است و مهم‌تر از همه اینکه نمودار محاسباتی طرف مقابل درباره رفتار تیم ایرانی را تقویت می‌کند. به مرور این واقعیت در حال تثبیت است که «تمدید» یک سناریوی بسیار پرسود و منفعت برای طرف آمریکایی و شرکای آنها بویژه در سرزمین‌های اشغالی است. نکته مهم در این‌باره، ماهیت «تمدید» در عرف مذاکرات است. در روزهایی که آقای اوباما دوران افول خود را در آمریکا با شیب تند سپری می‌کند، تمدید 7 ماهه مذاکرات آن هم بر مبنای توافق ژنو، یک پیروزی بزرگ برای او است. او توانسته 7 ماه دیگر تعهدات سنگینی را در حوزه هسته‌ای ایران اعمال کند بدون آنکه تحریم‌ها لغو شود. این یک پیروزی بزرگ برای اوباماست. از سوی دیگر تشکیل کنگره جدید آمریکا با اکثریت جمهوریخواهان نیز دغدغه دیگری است که حصول توافق را در 7 ماه آینده هم دشوار می‌کند.

المیادین: روسیه تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را لغو می‌کند

یک منبع دیپلماتیک روسیه به المیادین گفت: مسکو آمادگی دارد تحریم‌ها را یکجانبه علیه ایران لغو کند و چین را به انجام این کار ترغیب خواهد کرد. به گزارش تسنیم، این منبع افزود: مسکو با توجه به همکاری آشکار ایران، حق کاهش تحریم‌ها علیه ایران را محفوظ می‌دارد.

تردید ندارم مذاکرات به توافق‌ نهایی منجر می‌شود

حجت‌الاسلام حسن روحانی، رئیس‌جمهور پس از پایان مذاکرات هفت روزه ایران با گروه 1+5 گفت: آنچه امروز توافق شده بر این مبناست که شرایط توافق ژنو برای چند ماه دیگر باقی بماند تا برای ادامه مذاکرات و رسیدن به توافق نهایی فرصت وجود داشته باشد. این چیزی است که مورد اتفاق همه است. به گزارش تسنیم، وی افزود: ملت ما در این مذاکرات موفق و پیروز بوده و به پیروزی نهایی خواهد رسید. هیچ تردیدی ندارم برای توفیق این راه. روحانی بیان کرد: هیچ راهی برای دنیا وجود ندارد جز مذاکره با ملت ایران و این مذاکره به توافق نهایی منجر خواهد شد؛ حالا امروز یا فردا به توافق خواهیم رسید. وی خاطرنشان کرد: در مذاکرات پشت‌پرده منطق‌ها به هم نزدیک می‌شود که اینجا پیشرفت‌های خوبی بوده است ولی در روی کاغذ

آمدن و توافق قطعی، مقداری با هم فاصله داریم

   دکتر حسین شریعتمداری: «یک توافق بسیار بد» را تمدید کردیم!

نکته درخور توجه آن که با نگاهی دقیق‌تر نمی‌توان گفت مذاکرات وین 8 بی‌نتیجه بوده و «توافقی» در پی نداشته است! چرا که تمدید 7ماهه توافق ژنو، «یک توافق» است و اگر توافق ژنو را «توافق بد» - بخوانید فوق‌العاده بد- بدانیم که هست، باید گفت؛ در وین 8 «یک توافق بسیار بد»! و نه فقط «بد» را پذیرفته‌ایم. اما در مقابل چه امتیازی گرفته‌ایم؟! ماهی 700 میلیون دلار از دارایی‌ بیش از 100 و ده‌ها میلیارد دلار خودمان را که مسدود کرده‌اند!

تاریخ انتشار: 05 آذر 1393 - 06:42 - 26 November 2014

حسین شریعتمداری در یادداشت روز کیهان نوشت:

روز یکشنبه دوم آذرماه در یادداشتی با عنوان «برای هیچ بیهوده مپیچ»! به اسناد و شواهدی از چالش هسته‌ای نزدیک به 13 ساله کشورمان اشاره کرده و نتیجه گرفته بودیم «دستیابی به توافقی که پایان‌بخش این چالش باشد، نه فقط دوراز انتظار، بلکه به یقین ناممکن است» این پیش‌بینی کیهان که دلایل و اسناد غیرقابل خدشه‌ای پیوست آن بود، با اعتراض  جریاناتی روبرو شد که رسیدن به «توافق نهایی» در وین را بسیار نزدیک ارزیابی می‌کردند و نگاه کیهان را «بدبینانه»!  و «به دور از واقعیت»! می‌دانستند.

گفتنی است همان روز، خبرنگار شبکه تلویزیونی ZDF آلمان که برای مصاحبه به کیهان آمده بود و از متن یادداشت مورد اشاره خبر داشت، پرسید؛ «چرا با این قاطعیت پیش‌بینی می‌کنید که مذاکرات ایران و 5+1 هرگز به نتیجه نمی‌رسد»؟  و پاسخ ما، این بود که «مذاکرات یاد شده فقط تابلو و پوشش هسته‌ای دارد و حریف از این مذاکرات اهدافی غیرهسته‌ای را دنبال می‌کند» و این که «نمایندگان آمریکا و اروپا در جریان مذاکرات اگرچه ظاهرا چشم به میز مذاکره دوخته‌اند ولی نگاه آنان با نگرانی در لبنان، فلسطین، سوریه، عراق، افغانستان، مصر، اردن، عربستان، آمریکای لاتین و... پرسه می‌زند و از کابوس وحشتناکی که اقتدار رو به رشد جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام برای آنها آفریده است، دلهره دارند. بنابراین، موضوع اصلی مذاکره از نظر آنان، اقتدار پرشتاب ایران اسلامی است و نه تولید احتمالی یک بمب هسته‌ای.

و اما، نتیجه مذاکرات وین در پایان ضرب‌الاجل 3 آذر - 24 نوامبر - همان بود که از قبل به آسانی قابل پیش‌بینی بود... و دراین‌باره گفتنی‌هایی هست که به مواردی از آن بسنده می‌کنیم.

1- در تلاش بی‌وقفه و کار متراکم و پرحجم تیم هسته‌ای کشورمان برای تأمین منافع نظام و احقاق حقوق نادیده گرفته شده ملت جای کمترین تردیدی نیست ولی درباره نگاه آنان به نتیجه مذاکرات وین 8 تفاوت نظر جدی وجود دارد. آقای دکتر روحانی در مصاحبه تلویزیونی دوشنبه شب خود - 3آذرماه- نتیجه مذاکرات را «یک پیروزی بزرگ»! نامید و آقای دکتر ظریف در کنفرانس خبری بعد از پایان مذاکرات در وین اعلام کرد «احساس می‌کنم مردم ایران همه‌چیز به دست آورده‌اند»! و... در این خصوص باید گفت؛ ما نیز بر این باوریم که نتیجه مذاکرات وین 8 «یک پیروزی بزرگ» بوده است ولی نه از آن زاویه نگاه و با آن تعریف از «پیروزی» که رئیس‌جمهور و وزیرامور خارجه کشورمان در نظر داشته و مطرح کرده‌اند. آقایان؛ پیروزی تیم‌مذاکره‌کننده را در «دستاوردها»ی مذاکره می‌دانند و ما معتقدیم، مذاکرات غیر از اثبات غیرقابل اعتماد بودن آمریکا دستاوردی نداشته است و از آنجا که بی‌نتیجه بودن مذاکرات به علت مقاومت و خودداری تیم مذاکره‌کننده در مقابل باج‌خواهی حریف بوده است، تیم کشورمان را «پیروز» و مقاومت آنان را درخور تقدیر می‌دانیم و بدیهی است که تفاوت این دو نگاه اگر از زمین تا آسمان نباشد! فاصله‌ای نزدیک به همین حد و اندازه دارد و باید گفت، «مقاومت» تیم کشورمان در مقابل باج‌خواهی حریف که یک واقعیت است، بسیار ارزشمندتر از برشمردن دستاوردهایی است که واقعیت ندارد! همین دیروز، رهبرمعظم انقلاب در دیدار عالمان دینی جهان اسلام با اقتدار فرمودند «در قضیه هسته‌ای، آمریکا و سایر کشورهای استعمارگر اروپایی دور هم جمع شدند و از همه نیروهای خود استفاده کردند که جمهوری اسلامی را به زانو درآورند، اما نتوانسته و نخواهند توانست».

اکنون جای آن است که به آنچه روز سوم آذرماه در پایان مذاکرات وین 8 اتفاق افتاده است نگاهی - هرچند گذرا - داشته باشیم. بخوانید!

2- در پایان مذاکرات وین8 که قرار بود «توافق نهایی» را در پی داشته باشد، طرفین مذاکره پذیرفتند «توافق ژنو» که یکسال قبل حاصل شده بود برای 7ماه دیگر - 10 تیرماه 94 - اول جولای 2015- تمدید شود. درباره ماهیت و محتوای توافقنامه ژنو و کلاه‌گشادی که از آن طریق بر سر فعالیت هسته‌ای کشورمان گذارده بودند، پیش از این، تفسیرها و گزارش‌های مستندی داشته‌ایم و در این مختصر، فقط به برخی از مهمترین «امتیازات نقدی» که داده‌ایم و «وعده‌های نسیه‌ای» که در قبال آن گرفته‌ایم اشاره می‌کنیم. مطابق توافقنامه ژنو، غنی‌سازی 20 درصد خود را متوقف کردیم (امتیاز نقد)، اورانیوم 20 درصد غنی‌شده خود را اکسیده کردیم(نقد) فرآیند تحقیق و توسعه هسته‌ای کشورمان را که به تحقیق روی سانتریفیوژهای پیشرفته P8 با ظرفیت جداکنندگی 24سو- SWU - رسیده بود، به تحقیق روی سانتریفیوژهای P1  و نهایتا P2 تنزل دادیم (نقد)، ادامه ساخت رآکتور آب سنگین اراک - R40 - را متوقف کردیم (نقد) و فعالیت‌های در حال انجام دیگری که متوقف و یا به سطح پایینی کاهش دادیم.

اما در مقابل چه گرفتیم؟ با جرأت می‌توان گفت؛ فقط یک مشت «وعده‌های‌نسیه» که تاکنون به هیچیک از آنها عمل نشده است.

ممکن است دوستان محترم ما به آزادسازی بخشی از دارایی‌های بلوکه شده کشورمان اشاره کنند. 4 /2 میلیارد دلار در شش ماهه‌اول، 2/ 8 میلیارد دلار در تمدید چهار ماهه دوم و برای تمدید 7 ماهه آینده نیز قرار است به ازای هر ماه 700 میلیون دلار از دارایی‌های مسدود شده خودمان را آزاد کنند. همانگونه که ملاحظه می‌شود، حریف هیچ امتیاز نقدی به ما نداده است، بلکه بخش بسیار اندکی از دارایی‌های خودمان را که از قبل مسدود کرده - بخوانید دزدیده بود - به جمهوری اسلامی ایران باز گردانده است، آنهم به گونه‌ای که دسترسی کشورمان به این دارایی‌ها با چند اما و اگر و شرط و شروط همراه بوده و هست که در کیهان چهارشنبه 28 آبان‌ماه، طی گزارشی با عنوان «هزار و یک شرط حریف برای پول‌های آزاد شده در توافق ژنو» به آن پرداخته‌ایم.

بنابراین به وضوح می‌توان دید که در توافقنامه ژنو - یعنی همان که 7 ماه دیگر تمدید شده است - نه فقط هیچ امتیازی به دست نیاورده‌ایم، بلکه امتیازهای نقد فراوانی به حریف داده‌ایم. تا آنجا که دو روز پیش اوباما با صراحت اعلام کرد، «توافق‌ژنو» به طور قطع پیشروی برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کرده بنابراین یک توافق موفق بوده است» و جان کری وزیر امور خارجه آمریکا با اشاره به همان توافق ژنو به کنگره اطمینان می‌دهد که «سانتریفیوژها نمی‌تواند به روند پیشین بازگردد» و تاکید می‌کند «احمق خواهیم بود اگر بخواهیم شرایط امروز را ترک کنیم و به عقب برگردیم» و دهها اظهارنظر مشابه دیگر از سوی مقامات رسمی آمریکا که شرح آن به درازا می‌کشد.

3- حالا به نتیجه مذاکرات وین8 برمی‌گردیم  لطفا دقت کنید! در مذاکرات پایانی وین، توافق ژنو برای 7ماه دیگر تمدید شده است. یعنی امتیازات نقدی که داده بودیم برای 7ماه دیگر به قوت خود باقی است بی‌آن که بعد از 7ماه قابل‌بازگشت - و یا به آسانی و بدون هزینه کلان قابل بازگشت- باشد. آیا این نتیجه را می‌توان «پیروزی» نامید؟!

نکته درخور توجه آن که با نگاهی دقیق‌تر نمی‌توان گفت مذاکرات وین 8 بی‌نتیجه بوده و «توافقی» در پی نداشته است! چرا که تمدید 7ماهه توافق ژنو، «یک توافق» است و اگر توافق ژنو را «توافق بد» - بخوانید فوق‌العاده بد- بدانیم که هست، باید گفت؛ در وین 8 «یک توافق بسیار بد»! و نه فقط «بد» را پذیرفته‌ایم. اما در مقابل چه امتیازی گرفته‌ایم؟! ماهی 700 میلیون دلار از دارایی‌ بیش از 100 و ده‌ها میلیارد دلار خودمان را که مسدود کرده‌اند!

آقای روحانی می‌فرمایند؛ سانتریفیوژها می‌چرخند! ولی توضیح نمی‌دهند که چه تعداد از آنها می‌چرخند و چه تعداد از چرخش افتاده‌اند! می‌گویند تحقیق و توسعه R&D ادامه دارد و نمی‌فرمایند در چه سطحی؟! و چه بخشی از آن متوقف شده است؟! اظهار می‌دارند رآکتور آب‌سنگین اراک باقی می‌ماند ولی توضیح نمی‌دهند که مطابق توافق ژنو، افزودن تجهیزات جدید (ساخت و تکمیل) آن متوقف شده و مطابق همان توافق قرار است قلب رآکتور اراک تعویض گردد و یا خروجی پلوتونیوم آن فیلتره شود! و... اما ماجرا به همین نقطه ختم نمی‌شود. بخوانید!

4- آزادسازی مبالغی که حریف به عنوان یک امتیاز! روی آن مانور می‌دهد، فقط بخش بسیار اندکی از دارایی‌های مسدود شده خودمان است نه آن که از کیسه‌حریف آمده باشد! گفتنی است در مرحله اول توافق ژنو 4 /2 میلیارد دلار از بیش از 100 میلیارد دلار دارایی مسدود شده خودمان در آن زمان به اصطلاح آزاد شده بود و در مرحله دوم که 2 /8 میلیارد دلار آزاد می‌شد، میزان دارایی‌های مسدود شده کشورمان به 130 میلیارد دلار رسیده بود یعنی در دور اول 4 /2 میلیارد آزاد کردند و در عوض 30میلیارد دلار دیگر را بلوکه کردند! و قس علیهذا...

5- در حالی که متأسفانه دولت محترم در کنار مذاکرات هسته‌ای برنامه موازی -PLAN B-  دیگری ندارد، حریف با وجود امتیازات نقد فراوانی که گرفته است، چند برنامه موازی دیگر را برای پیشبرد اهداف باج‌خواهانه خود با جدیت دنبال می‌کند که یکی از با اهمیت‌ترین آنها پروژه کاهش قیمت نفت با همکاری مستقیم -‌بخوانید‌نوکری‌مستقیم- دربار آل‌سعود است. آمریکا طی دو ماه اخیر با عملیاتی کردن این پروژه قیمت نفت را از 120 دلار در هر بشکه به 80 دلار رسانده و پیش‌بینی می‌شود که این روند تا کاهش 70 دلار ادامه یابد. حالا به این محاسبه سرانگشتی و بسیار روشن و بدیهی توجه کنید.

میزان فروش نفت کشورمان روزانه یک میلیون بشکه است یعنی در صورت عدم کاهش قیمت نفت درآمد نفتی جمهوری اسلامی ایران طی 7 ماه آینده مبلغ 25‌میلیارد و 200 میلیون دلار بود. اما با کاهش 40 دلاری در هر بشکه، مبلغ 8‌میلیارد و 400‌میلیون دلار از درآمد نفتی ما طی 7 ماه آینده کاسته می‌شود یعنی، طی 7ماه آینده الف: مبلغ 4/2 میلیارد دلار از دارایی‌های خودمان را آزاد می‌کنند ب: در مقابل اما دهها میلیارد دلار از دارایی‌های جدید نفتی کشورمان را بلوکه می‌کنند و ج: 8/4‌میلیارد دلار نیز از درآمد نفتی ایران می‌کاهند! به بیان دیگر همین امروز دو برابر آنچه که قرار است بگیریم را از دست داده‌ایم! اکنون باید پرسید؛ در کنار مذاکرات هسته‌ای، چه برنامه موازی دیگری تدارک و طراحی کرده‌ایم؟! و آیا به همین علت نیست که تنها راه پیش روی را ابراز امیدواری به مذاکرات هسته‌ای می‌دانیم؟! امیدی که روند یکسال و نیم گذشته نشان از «واهی» بودن آن دارد و انتظار می‌رود دولت محترم در کنار مذاکرات هسته‌ای، برنامه‌های موازی دیگری نیز طراحی کرده و به میدان آورد.

سوالات مربوط به تاسیسات هسته ای و پاسخ های آن

ابراهیم کارخانه‌ای تعریف ساده آب سنگین، تفاوت راکتور آب‌سنگین اراک با نیروگاه بوشهر، فردو و نطنز و علت مخالفت ها با تکمیل راکتور آب‌سنگین اراک را تشریح کرد.

 پرونده هسته‌ای کشورمان یکی از مهمترین پرونده‌هایی است که همواره در تعیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و نحوه برخورد سایر کشورها با این پرونده نقش داشته و تاثیرگذار بوده است.

هر چند موضوع هسته‌ای یک موضوع کاملا علمی و تخصصی است و باید متخصصین این حوزه در این باره تصمیم‌گیری کرده و اظهار نظر کنند اما با کارشکنی‌های پی در پی غرب به سرکردگی آمریکا، بعد سیاسی پرونده هسته‌ای کشورمان به سایر ابعاد این پرونده از جمله بعد علمی و کاربردی این پرونده چربیده و همواره بعد سیاسی آن مطرح بوده است.

پس از روی کار آمدن دولت یازدهم پرونده هسته‌ای ایران مسیر دیگری را پیمود به طوری که سوم آذر ماه سال جاری در ژنو تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان توانستند با گروه 1+5 متشکل از آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان به توافق برسند.در این راستا دور دوم مذاکرات ایران و گروه 1+5 به میزبانی وین نیز در حال حاضر در این شهر در حال انجام است و طبقه گفته برخی مسئولان محور مهم این مذاکرات راکتور آب سنگین اراک است.همواره عبارات و اصطلاحات مهمی در ارتباط با پرونده هسته‌ای مطرح می‌شود که آب سنگین، نیروگاه اتمی بوشهر، راکتور اتمی اراک، سایت هسته‌ای فردو، نطنز از جمله این عبارات است.برای آشنایی با این تعاریف، باشگاه خبرنگاران به سراغ «ابراهیم کارخانه‌ای» نماینده فعلی همدان که رئیس کمیته هسته‌ای مجلس بوده و کارشناس ارشد علوم هسته‌ای دارد رفته است که این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.

* آب سنگین چیست؟

فرمول آب معمولی H2O است، ولی فرمول آب سنگین D2O است، D یعنی هیدروژن سنگین یا دو تریوم، پس آب معمولی 2 هیدروژن معمولی با یک اکسیژن دارد ولی آب سنگین 2 هیدروژن سنگین با یک اکسیژن دارد. عدد جرمی هیدروژن معمولی یک است در حالی که عدد جرمی هیدروژن سنگین 2 است به همین دلیل می‌گویند D2O یا آب سنگین.

* آیا آب سنگین و آب سبک با هم مخلوط هستند؟

بله، به ازای هر 7 هزار مولکول آب معمولی یک مولکول آب سنگین وجود دارد که تحت فرآیند بسیار حساس می‌توان آب سنگین را از آب معمولی جدا کرد.

* پس آبی که ما مصرف می‌کنیم آب سنگین هم دارد؟

بله، به ازای هر 7 هزار مولکول معمولی یک مولکول آب سنگین در آب مصرفی ما وجود دارد.

* راکتور اراک چه تفاوتی با نیروگاه اتمی بوشهر دارد؟

سوخت راکتور قدرت بوشهر یا نیروگاه اتمی بوشهر اورانیوم غنی شده زیر 5 درصد بوده و سیستم خنک‌کننده آن آب سبک است که به آن راکتور آب سبک‌هم می‌گویند اما سوخت مورد نیاز راکتور آب سنگین اراک اورانیوم طبیعی بوده و سیستم خنک‌کننده آن آب سنگین است.

هم‌چنین قدرت راکتور آب سنگین اراک 40 مگاوات بوده و تحقیقاتی است و برای تولید رادیو ایزوتوپ‌های مورد نیاز در پزشکی و صنعت از آن استفاده می‌شود در حالی که نیروگاه اتمی بوشهر 1000 مگاوات بوده و برای تولید برق است.

* ظاهرا در اراک نیز دو تاسیسات مجزا وجود دارد منظور از این دو تاسیسات چیست؟

بله، در اراک دو تاسیسات وجود دارد یکی تاسیسات آب سنگین است که فقط آب سنگین تولید می‌کند و دیگری راکتور آب سنگین IR-40 است که با قدرت 40 مگاوات کار می‌کند( همان راکتوری که سیستم خنک‌کننده آن آب سنگین است).

تاسیسات آب سنگین صرفا آب سنگین مصرفی راکتور 40 مگاواتی را تولید می‌کند و البته آب سنگین مصارف زیادی در عرصه پزشکی، کشاورزی، تحقیقاتی، صنعتی و..... دارد.

* آیا در سایت هسته‌ای فردو و نطنز نیز آب سنگین استفاده می‌شود؟

خیر، در فردو و نطنز آب سنگین استفاده نمی‌شود.

* تفاوت سایت هسته‌ای فردو و نطنز با راکتور اراک چیست؟

در نطنز اورانیوم غنی شده زیر 5 درصد تولید می‌شود در حالی که در فردو این توانمندی وجود دارد که اورانیوم غنی شده 20 درصد هم تولید می‌شد!

در حال حاضر فردو که قبلا 20 درصد تولید می‌کرده، زیر 5 درصد تولید می‌کند.

* آیا راکتور 40 مگاواتی اراک به طور کامل به بهره‌برداری رسیده است؟

خیر به صورت 100درصد به بهره‌برداری نرسیده است، در حال حاضر این راکتور حدود 90درصد پیشرفت داشته است.

* علت حساسیت غربی‌ها در مورد راکتور 40 مگاواتی اراک چیست؟

راکتور آب سنگین اراک حاصل نبوغ جوانان ایرانی است و این راکتور بومی است، از آن‌جا که ساختار کلی همه راکتورها مشابه همدیگر است لذا اگر ما به فناوری ساخت این راکتور 40 مگاواتی به طور 100درصد دسترسی پیدا کنیم و این راکتور به بهره‌برداری برسد قادر خواهیم بود دیگر راکتورهای قدرت مورد نیاز کشور را هم در داخل و با فناوری بومی تولید کنیم که این مهم باعث مخالفت می‌شود.

* بهانه غربی‌ها برای مانع از به بهره‌برداری رسیدن راکتور آب سنگین اراک چیست؟

آن‌ها بهانه‌های مختلفی دارند و می‌گویند پسماند راکتور آب سنگین اراک پلوتونیوم 239 تولید می‌کند که قابلیت شکاف دارد در حالی که این یک بهانه است چرا که پسماند آن کنترل می‌شود همان‌گونه که پسماند نیروگاه بوشهر هم کنترل می‌شود.

* توصیه شما به دست‌اندرکاران حوزه هسته‌ای چیست؟

معتقدم باید اهمیت علمی آب سنگین اراک مشخص شود تا پس از آن جایگاه سیاسی هم قابل تبیین باشد اگر اهمیت علمی موضوع کاملا معلوم نشود ممکن است از نظر سیاسی دچار اشتباه فاحش شویم بنابراین باید به جایگاه علمی نیروگاه آب سنگین اراک توجه ویژه شود.

                                 رویداد شماری افزایش تحریم‌ها پس از آذر 92

55  مورد تحریم هسته‌ای پس از توافق ژنو توسط آمریکا

عملکرد آمریکا طی 8 ماه سپری شده از توافق ژنو، نشان می دهد برخلاف ادعاهایی که مطرح می شود، ماشین تحریم آمریکا علیه ایران متوقف نشده است.

3 آذر 92 ایران و گروه 1+5، توافقنامه ژنو را به امضا رساندند و هر یک از دو طرف در ازای امتیازاتی که از طرف مقابل دریافت کردند، متعهد به انجام برخی تعهدات شدند که یکی از چالشی ترین این موارد ،بحث خودداری از اعمال تحریم های جدید علیه ایران بود.در مذاکرات ژنو این بندها مورد توافق قرار گرفته است:

هیچ تحریم جدیدی از طرف شورای امنیت سازمان ملل بر فعالیت های هسته ای ایران وضع نمی شود.

هیچ تحریم جدیدی از طرف اتحادیه اروپا بر فعالیت های هسته ای ایران وضع نمی شود.

دولت آمریکا، با همکاری مستمر و ایفای نقش متناسب رئیس جمهور و کنگره، مانع اعمال تحریم های جدید علیه فعالیت های هسته ای ایران خواهد شد.

همچنین در مقدمه توافق ژنو یا همان برنامه اقدام مشترک نیز تصریح شده است که «در طول این مدت همه طرف های ماجرا تلاش خواهند کرد تا فضای سازنده برای انجام مذاکرات با حسن نیت، پابرجا باقی بماند.» نکته اصلی اینجاست که در توافق ژنو برای راستی آزمایی این که ایران به تعهدات خود عمل کرده یا نه مسئول آن تعیین شده و آژانس قرار است این کار را انجام دهد و این نهاد نیز تاکنون در 2 گزارش رسمی خود تایید کرده که ایران بند به بند تعهدات خود در ژنو را انجام داده است و حتی وزارت خارجه آمریکا نیز هفته گذشته در گزارشی همین موضوع را اعلام کرد.

با این حال، عملکرد آمریکا طی 8 ماه سپری شده از توافق ژنو، نشان می دهد برخلاف ادعاهایی که مطرح می شود ماشین تحریم آمریکا علیه ایران متوقف نشده است. براساس بررسی های انجام شده به ویژه بر پایه گزارش وزارت خزانه داری آمریکا در طی حدود 8ماه پس از توافق ژنو بیش از55مورد تحریم جدید از سوی آمریکا علیه شرکت ها، بانک ها و افراد به ادعای مرتبط با برنامه هسته ای ایران یا مسائل حقوق بشر و تروریسم اعمال شده است البته این تعداد شامل موارد جزئی نیست که قطعا تعداد این تحریم ها را افزایش خواهد داد همچنین اتحادیه نیز 17 شرکت و فرد را در ارتباط با ایران تحریم کرد.

اعتراض روسیه به تحریم های آمریکا

در زمستان 92 و 2 ماه پس از اعمال گسترده تحریم های جدید علیه ایران، تیم هسته ای کشورمان مذاکرات کارشناسی وین را در اعتراض به رفتار آمریکایی ها ترک کرد، تحریم های جدید حتی با واکنش وزارت خارجه روسیه مواجه شد و این وزارتخانه با صدور بیانیه ای ، تحریم های جدید را «نقض مستقیم توافقنامه ژنو» و نیز «نقض قوانین بین المللی» خواند. تحت چنین شرایطی است که حتی مقامات آمریکایی اذعان می کنند توافق ژنو دستاورد مهمی برای اقتصاد ایران نداشته است.

گزارش معاون خزانه داری آمریکا درباره تحریم های ایران

دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه داری آمریکا که مسئول مستقیم تحریم های ایران در این وزارتخانه است همین ماه در جمع نمایندگان کنگره گفت: بسته کاهش تحریم در توافق موقت ژنو به اقتصاد ایران کمکی نکرده است. وی افزود: ما سال گذشته زمانی که برنامه اقدام مشترک را اعلام کردیم، گفتیم که انتظار نداریم بسته کاهش تحریم ها در توافق ژنو اقتصاد ایران را بهبود بخشد، و این بسته این کار را نکرده است. کوهن ادامه داد: شرکتها دلایل خوبی برای تردید در زمینه تجارت با ایران دارند. عمده تحریم ها پابرجا هستند و ما قویا قصد داریم که به اجرای تحریم های سخت ادامه دهیم.کوهن به سناتورها اطمینان داد که: «معتقدیم منابع لازم را برای تضمین اینکه تحریم ها به شیوه مؤثر اجرا می شوند، در اختیار داریم و تحریم ها را ادامه خواهیم داد.»

درآمد 5/15 میلیارد دلاری آمریکا از جریمه چندبانک به بهانه نقض تحریم

با این حال، اعمال تحریم های اقتصادی علیه ایران در سال های اخیر منافع بسیاری برای آمریکا داشته است. یکی از مهم ترین جریمه هایی که اخیرا رسانه ای شد، جریمه 9 میلیارد دلاری بانک «بی.ان.پی. پاریباس»فرانسه بود که حتی صدای فرانسوا اولاند رئیس جمهور و لوران فابیوس وزیرخارجه این کشور را هم درآورد. به دنبال جریمه بانک بی ان پی پاریباس، آسوشیتدپرس طی گزارشی به نحوه هزینه کردن جریمه بی سابقه این بانک پرداخت و نوشت، ایالت نیویورک نزدیک به 3?3 میلیارد دلار از این رقم را دریافت خواهد کرد.بر اساس این گزارش، فرماندار ایالت نیویورک قصد دارد این مبلغ را به بودجه سالانه این ایالت اضافه کند. این رقم بیش از کل بودجه سالانه زندان ها یا برنامه های رفاهی کودکان ایالت نیویورک است. البته این جرایم فقط به این بانک محدود نیست.

به گزارش نیویورک تایمز، صرف نظر از تمامی اثراتی که این جریمه و اقرارها می تواند برای بانک ها و موسسات مالی در بر داشته باشد و حتی موجب متضرر شدن مشتریان شود، نکته جالب توجه درآمدزایی هنگفت واشنگتن از این جریمه ها است. نیویورک تایمز نوشته که با یک جمع ساده از مبالغی که تنها برای برخی بانک ها ذکر شده است، به رقم 5?6 میلیارد دلار می رسیم که با اضافه شدن مبلغ جریمه بی ان پی پاریباس این رقم به 15?4 میلیارد دلار می رسد.

بخشی از لیست تحریم های جدید آمریکا علیه ایران پس از توافق ژنو

همچنین در تاریخ 8آذر 92 اتحادیه ارو پا شرکت مدیریت ساخت نیروگاه های هسته ای ایران و 16 شرکت کشتیرانی را با ادعای حمایت از برنامه هسته ای و دور زدن تحریم ها ، تحریم کرد.

  تاریخ                 اسامی تحریم شدگان                                                           ادعای آمریکا برای تحریم

21آذر 92       4شرکت خارجی و 5نهاد ایرانی.                                     وزارت خزانه داری آمریکا اعلام کرد که این شرکت ها از برنامه هسته ای ایران حمایت می کنند

4بهمن 92        وضع جریمه 152میلیون دلاری به بانک کلیراستریم آلمان        به دلیل داشتن مراودات بانکی با ایران

8بهمن 92       بانک روسی «بانک ماسکوا» 9?4میلیون دلار جریمه شد       نقض تحریم های یک جانبه واشنگتن علیه ایران

17بهمن 92     18شرکت و 14فرد ایرانی                                            نقض تحریم های نقل و انتقال مالی و فروش نفت

17بهمن 92     یک شهروند تبعه ترکیه                                                تلاش برای دستیابی به مهندسی معکوس یک قایق تندروی جنگی برای ایران

17بهمن 92       چند تن از اعضای سپاه پاسداران                                 حمایت از گروه های شبه نظامی

9اردیبهشت 93  8شرکت چینی و 2شرکت در دبی                               دور زدن تحریم ها و مبادلات تجاری با ایران

19تیر 93          درخواست جریمه 500میلیون دلاری از کومرتس بانک، دومین بانک بزرگ آلمان    به دلیل نقض تحریم ایران که البته هنوز نهایی نشده است

22تیر 93       جریمه 8میلیارد و 900میلیون دلاری بانک فرانسوی بی ان پی پاریباس    به اتهام مراودات بانکی با ایران

                          کاربرد انرژی هسته ای در تولید برق :
 

یکی از مهم ترین موارد استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای ، تولید برق از طریق نیروگاههای اتمی است. با توم به پایان پذیر بودن منابع فسیلی و روند رو به رشد توسعه اجتماعی و اقتصادی ، استفاده از انرژی هسته ای برای تولید برق را امری ضروری و لازم می دانند و ساخت چند نیروگاه اتمی را دنبال مینماید.
ایران هر ساله حدودا به هفت هزار مگاوات برق در سال نیاز دارد. نیروگاه اتمی بوشهر 1000 مگاوات برق را در صورت راه اندازی تامین می نماید. و احداث نیروگاههای دیگر برای رفع این نیازی ضروری است. برای تولید میزان برق حدود 190 میلیون بشکه نفت خام مصرف می شود. که در صورت تامین از طریق انرژی هسته ای سالیانه 5 میلیارد دلار صرفه جویی خواهد شد.

برتری انرژی هسته ای بر سایر انرژیها:
 

علاوه بر صرفه اقتصادی دلایل زیر استفاده از انرژی هسته ای را ضروری مینماید. منابع فسیلی محدود بوده و متعلق به نسلهای آتی میباشد. استفاده از نفت خام در صنایع تبدیل پتروشیمی ارزش بیشتری دارد. تولید برق از طریق نیروگاه اتمی ، آلودگی نیروگاههای کنونی را ندارد. تولید هفت هزار مگاوات با مصرف 190 میلیون شبکه نفت خام ، هزارتن دیاکسید کربن ، 150 تن ذرات معلق در هوا ، 130 تن گوگرد و 50 تن اکسید نیتروژن را در محیط زیست پراکنده می کند، در حالی که نیروگاه اتمی چنین آلودگی را ندارد.
ساختار نیروگاه های اتمی جهان و نیز شرح مختصری درباره طرز غنی سازی اورانیوم
مطالبی در مورد ساختار نیروگاه های اتمی جهان و نیز شرح مختصری درباره طرز غنی سازی اورانیوم و یا سنتز عنصر پلوتونیوم :
برحسب نظریه اتمی عنصر عبارت است از یک جسم خالص ساده که با روش های شیمیایی نمی توان آن را تفکیک کرد. از ترکیب عناصر با یکدیگر اجسام مرکب به وجود می آیند. تعداد عناصر شناخته شده در طبیعت حدود 92 عنصر است.
هیدروژن اولین و ساده ترین عنصر و پس از آن هلیم، کربن، ازت، اکسیژن و... فلزات روی، مس، آهن، نیکل و... و بالاخره آخرین عنصر طبیعی به شماره 92، عنصر اورانیوم است. بشر توانسته است به طور مصنوعی و به کمک واکنش های هسته ای در راکتورهای اتمی و یا به کمک شتاب دهنده های قوی بیش از 20 عنصر دیگر بسازد که تمام آن ها ناپایدارند و عمر کوتاه دارند و به سرعت با انتشار پرتوهایی تخریب می شوند. اتم های یک عنصر از اجتماع ذرات بنیادی به نام پرتون، نوترون و الکترون تشکیل یافته اند. پروتون بار مثبت و الکترون بار منفی و نوترون فاقد بار است.
تعداد پروتون ها نام و محل قرار گرفتن عنصر را در جدول تناوبی (جدول مندلیف) مشخص می کند. اتم هیدروژن یک پروتون دارد و در خانه شماره 1 جدول و اتم هلیم در خانه شماره 2، اتم سدیم در خانه شماره 11 و... و اتم اورانیوم در خانه شماره 92 قرار دارد. یعنی دارای 92 پروتون است.

ایزوتوپ های اورانیوم
 

تعداد نوترون ها در اتم های مختلف یک عنصر همواره یکسان نیست که برای مشخص کردن آنها از کلمه ایزوتوپ استفاده می شود.
بنابراین اتم های مختلف یک عنصر را ایزوتوپ می گویند. مثلاً عنصر هیدروژن سه ایزوتوپ دارد: هیدروژن معمولی که فقط یک پروتون دارد و فاقد نوترون است. هیدروژن سنگین یک پروتون و یک نوترون دارد که به آن دوتریم گویند و نهایتاً تریتیم که از دو نوترون و یک پروتون تشکیل شده و ناپایدار است و طی زمان تجزیه می شود.
ایزوتوپ سنگین هیدروژن یعنی دوتریم در نیروگاه های اتمی کاربرد دارد و از الکترولیز آب به دست می آید. در جنگ دوم جهانی آلمانی ها برای ساختن نیروگاه اتمی و تهیه بمب اتمی در سوئد و نروژ مقادیر بسیار زیادی آب سنگین تهیه کرده بودند که انگلیسی ها متوجه منظور آلمانی ها شده و مخازن و دستگاه های الکترولیز آنها را نابود کردند.
غالب عناصر ایزوتوپ دارند از آن جمله عنصر اورانیوم، چهار ایزوتوپ دارد که فقط دو ایزوتوپ آن به علت داشتن نیمه عمر نسبتاً بالا در طبیعت و در سنگ معدن یافت می شوند. این دو ایزوتوپ عبارتند از اورانیوم 235 و اورانیوم 238 که در هر دو 92 پروتون وجود دارد ولی اولی 143 و دومی 146 نوترون دارد. اختلاف این دو فقط وجود 3 نوترون اضافی در ایزوتوپ سنگین است ولی از نظر خواص شیمیایی این دو ایزوتوپ کاملاً یکسان هستند و برای جداسازی آنها از یکدیگر حتماً باید از خواص فیزیکی آنها یعنی اختلاف جرم ایزوتوپ ها استفاده کرد. ایزوتوپ اورانیوم 235 شکست پذیر است و در نیروگاه های اتمی از این خاصیت استفاده می شود و حرارت ایجاد شده در اثر این شکست را تبدیل به انرژی الکتریکی می نمایند. در واقع ورود یک نوترون به درون هسته این اتم سبب شکست آن شده و به ازای هر اتم شکسته شده 200 میلیون الکترون ولت انرژی و دو تکه شکست و تعدادی نوترون حاصل می شود که می توانند اتم های دیگر را بشکنند. بنابراین در برخی از نیروگاه ها ترجیح می دهند تا حدی این ایزوتوپ را در مخلوط طبیعی دو ایزوتوپ غنی کنند و بدین ترتیب مسئله غنی سازی اورانیوم مطرح می شود.

ساختار نیروگاه اتمی
 

به طور خلاصه چگونگی کارکرد نیروگاه های اتمی را بیان کرده و ساختمان درونی آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.
طی سال های گذشته اغلب کشورها به استفاده از این نوع انرژی هسته ای تمایل داشتند و حتی دولت ایران 15 نیروگاه اتمی به کشورهای آمریکا، فرانسه و آلمان سفارش داده بود. ولی خوشبختانه بعد از وقوع دو حادثه مهم تری میل آیلند (Three Mile Island) در 28 مارس 1979 و فاجعه چرنوبیل (Tchernobyl) در روسیه در 26 آوریل 1986، نظر افکار عمومی نسبت به کاربرد اتم برای تولید انرژی تغییر کرد و ترس و وحشت از جنگ اتمی و به خصوص امکان تهیه بمب اتمی در جهان سوم، کشورهای غربی را موقتاً مجبور به تجدیدنظر در برنامه های اتمی خود کرد.
نیروگاه اتمی در واقع یک بمب اتمی است که به کمک میله های مهارکننده و خروج دمای درونی به وسیله مواد خنک کننده مثل آب و گاز، تحت کنترل درآمده است. اگر روزی این میله ها و یا پمپ های انتقال دهنده مواد خنک کننده وظیفه خود را درست انجام ندهند، سوانح متعددی به وجود می آید و حتی ممکن است نیروگاه نیز منفجر شود، مانند فاجعه نیروگاه چرنوبیل شوروی. یک نیروگاه اتمی متشکل از مواد مختلفی است که همه آنها نقش اساسی و مهم در تعادل و ادامه حیات آن را دارند. این مواد عبارت اند از:
1 _ ماده سوخت متشکل از اورانیوم طبیعی، اورانیوم غنی شده، اورانیوم و پلوتونیم است.
عمل سوختن اورانیوم در داخل نیروگاه اتمی متفاوت از سوختن زغال یا هر نوع سوخت فسیلی دیگر است. در این پدیده با ورود یک نوترون کم انرژی به داخل هسته ایزوتوپ اورانیوم 235 عمل شکست انجام می گیرد و انرژی فراوانی تولید می کند. بعد از ورود نوترون به درون هسته اتم، ناپایداری در هسته به وجود آمده و بعد از لحظه بسیار کوتاهی هسته اتم شکسته شده و تبدیل به دوتکه شکست و تعدادی نوترون می شود. تعداد متوسط نوترون ها به ازای هر 100 اتم شکسته شده 247 عدد است و این نوترون ها اتم های دیگر را می شکنند و اگر کنترلی در مهار کردن تعداد آنها نباشد واکنش شکست در داخل توده اورانیوم به صورت زنجیره ای انجام می شود که در زمانی بسیار کوتاه منجر به انفجار شدیدی خواهد شد.
در واقع ورود نوترون به درون هسته اتم اورانیوم و شکسته شدن آن توام با انتشار انرژی معادل با 200 میلیون الکترون ولت است این مقدار انرژی در سطح اتمی بسیار ناچیز ولی در مورد یک گرم از اورانیوم در حدود صدها هزار مگاوات است. که اگر به صورت زنجیره ای انجام شود، در کمتر از هزارم ثانیه مشابه بمب اتمی عمل خواهد کرد.
اما اگر تعداد شکست ها را در توده اورانیوم و طی زمان محدود کرده به نحوی که به ازای هر شکست، اتم بعدی شکست حاصل کند شرایط یک نیروگاه اتمی به وجود می آید. به عنوان مثال نیروگاهی که دارای 10 تن اورانیوم طبیعی است قدرتی معادل با 100 مگاوات خواهد داشت و به طور متوسط 105 گرم اورانیوم 235 در روز در این نیروگاه شکسته می شود و همان طور که قبلاً گفته شد در اثر جذب نوترون به وسیله ایزوتوپ اورانیوم 238 اورانیوم 239 به وجود می آمد که بعد از دو بار انتشار پرتوهای بتا (یا الکترون) به پلوتونیم 239 تبدیل می شود که خود مانند اورانیوم 235 شکست پذیر است. در این عمل 70 گرم پلوتونیم حاصل می شود. ولی اگر نیروگاه سورژنراتور باشد و تعداد نوترون های موجود در نیروگاه زیاد باشند مقدار جذب به مراتب بیشتر از این خواهد بودو مقدار پلوتونیم های به وجود آمده از مقدار آنهایی که شکسته می شوند بیشتر خواهند بود. در چنین حالتی بعد از پیاده کردن میله های سوخت می توان پلوتونیم به وجود آمده را از اورانیوم و فرآورده های شکست را به کمک واکنش های شیمیایی بسیار ساده جدا و به منظور تهیه بمب اتمی ذخیره کرد.
2 _ نرم کننده ها موادی هستند که برخورد نوترون های حاصل از شکست با آنها الزامی است و برای کم کردن انرژی این نوترون ها به کار می روند. زیرا احتمال واکنش شکست پی در پی به ازای نوترون های کم انرژی بیشتر می شود. آب سنگین (D2O) یا زغال سنگ (گرافیت) به عنوان نرم کننده نوترون به کار برده می شوند.
3 _ میله های مهارکننده: این میله ها از مواد جاذب نوترون درست شده اند و وجود آنها در داخل رآکتور اتمی الزامی است و مانع افزایش ناگهانی تعداد نوترون ها در قلب رآکتور می شوند. اگر این میله ها کار اصلی خود را انجام ندهند، در زمانی کمتر از چند هزارم ثانیه قدرت رآکتور چند برابر شده و حالت انفجاری یا دیورژانس رآکتور پیش می آید. این میله ها می توانند از جنس عنصر کادمیم و یا بور باشند.
4 _ مواد خنک کننده یا انتقال دهنده انرژی حرارتی: این مواد انرژی حاصل از شکست اورانیوم را به خارج از رآکتور انتقال داده و توربین های مولد برق را به حرکت در می آورند و پس از خنک شدن مجدداً به داخل رآکتور برمی گردند. البته مواد در مدار بسته و محدودی عمل می کنند و با خارج از محیط رآکتور تماسی ندارند. این مواد می توانند گاز CO2 ، آب، آب سنگین، هلیم گازی و یا سدیم مذاب باشند.

غنی سازی اورانیم
 

سنگ معدن اورانیوم موجود در طبیعت از دو ایزوتوپ 235 به مقدار 7/0 درصد و اورانیوم 238 به مقدار 3/99 درصد تشکیل شده است. سنگ معدن را ابتدا در اسید حل کرده و بعد از تخلیص فلز، اورانیوم را به صورت ترکیب با اتم فلئور (F) و به صورت مولکول اورانیوم هکزا فلوراید UF6 تبدیل می کنند که به حالت گازی است. سرعت متوسط مولکول های گازی با جرم مولکولی گاز نسبت عکس دارد این پدیده را گراهان در سال 1864 کشف کرد. از این پدیده که به نام دیفوزیون گازی مشهور است برای غنی سازی اورانیوم استفاده می کنند.در عمل اورانیوم هکزا فلوراید طبیعی گازی شکل را از ستون هایی که جدار آنها از اجسام متخلخل (خلل و فرج دار) درست شده است عبور می دهند. منافذ موجود در جسم متخلخل باید قدری بیشتر از شعاع اتمی یعنی در حدود 5/2 انگشترم (000000025/0 سانتیمتر) باشد. ضریب جداسازی متناسب با اختلاف جرم مولکول ها است.روش غنی سازی اورانیوم تقریباً مطابق همین اصولی است که در اینجا گفته شد. با وجود این می توان به خوبی حدس زد که پرخرج ترین مرحله تهیه سوخت اتمی همین مرحله غنی سازی ایزوتوپ ها است زیرا از هر هزاران کیلو سنگ معدن اورانیوم 140 کیلوگرم اورانیوم طبیعی به دست می آید که فقط یک کیلوگرم اورانیوم 235 خالص در آن وجود دارد. برای تهیه و تغلیظ اورانیوم تا حد 5 درصد حداقل 2000 برج از اجسام خلل و فرج دار با ابعاد نسبتاً بزرگ و پی درپی لازم است تا نسبت ایزوتوپ ها تا از برخی به برج دیگر به مقدار 01/0 درصد تغییر پیدا کند. در نهایت موقعی که نسبت اورانیوم 235 به اورانیوم 238 به 5 درصد رسید باید برای تخلیص کامل از سانتریفوژهای بسیار قوی استفاده نمود. برای ساختن نیروگاه اتمی، اورانیوم طبیعی و یا اورانیوم غنی شده بین 1 تا 5 درصد کافی است. ولی برای تهیه بمب اتمی حداقل 5 تا 6 کیلوگرم اورانیوم 235 صددرصد خالص نیاز است. عملا در صنایع نظامی از این روش استفاده نمی شود و بمب های اتمی را از پلوتونیوم 239 که سنتز و تخلیص شیمیایی آن بسیار ساده تر است تهیه می کنند. عنصر اخیر را در نیروگاه های بسیار قوی می سازند که تعداد نوترون های موجود در آنها از صدها هزار میلیارد نوترون در ثانیه در سانتیمتر مربع تجاوز می کند. عملاً کلیه بمب های اتمی موجود در زراد خانه های جهان از این عنصر درست می شود.روش ساخت این عنصر در داخل نیروگاه های اتمی به صورت زیر است: ایزوتوپ های اورانیوم 238 شکست پذیر نیستند ولی جاذب نوترون کم انرژی (نوترون حرارتی هستند. تعدادی از نوترون های حاصل از شکست اورانیوم 235 را جذب می کنند و تبدیل به اورانیوم 239 می شوند. این ایزوتوپ از اورانیوم بسیار ناپایدار است و در کمتر از ده ساعت تمام اتم های به وجود آمده تخریب می شوند. در درون هسته پایدار اورانیوم 239 یکی از نوترون ها خودبه خود به پروتون و یک الکترون تبدیل می شود.بنابراین تعداد پروتون ها یکی اضافه شده و عنصر جدید را که 93 پروتون دارد نپتونیم می نامند که این عنصر نیز ناپایدار است و یکی از نوترون های آن خود به خود به پروتون تبدیل می شود و در نتیجه به تعداد پروتون ها یکی اضافه شده و عنصر جدید که 94 پروتون دارد را پلوتونیم می نامند. این تجربه طی چندین روز انجام می گیرد.
چرخه سوخت هسته ای از استخراج اورانیوم تا تولید انرژی

استخراج اورانیوم از معدن
 

اورانیوم که ماده خام اصلی مورد نیاز برای تولید انرژی در برنامه های صلح آمیز یا نظامی هسته ای است، از طریق استخراج از معادن زیرزمینی یا سر باز بدست می آید. اگر چه این عنصر بطور طبیعی در سرتاسر جهان یافت میشود اما تنها حجم کوچکی از آن بصورت متراکم در معادن موجود است.
هنگامی که هسته اتم اورانیوم در یک واکنش زنجیره ای شکافته شود مقداری انرژی آزاد خواهد شد.
برای شکافت هسته اتم اورانیوم، یک نوترون به هسته آن شلیک میشود و در نتیجه این فرایند، اتم مذکور به دو اتم کوچکتر تجزیه شده و تعدادی نوترون جدید نیز آزاد میشود که هرکدام به نوبه خود میتوانند هسته های جدیدی را در یک فرایند زنجیره ای تجزیه کنند.
جموع جرم اتمهای کوچکتری که از تجزیه اتم اورانیوم بدست می آید ازز کل جرم اولیه این اتم کمتر است و این بدان معناست که مقداری از جرم اولیه که ظاهرا ناپدید شده در واقع به انرژی تبدیل شده است، و این انرژی با استفاده از رابطه E=MC2 یعنی رابطه جرم و انرژی که آلبرت اینشتین نخستین بار آنرا کشف کرد قابل محاسبه است.
اورانیوم به صورت دو ایزوتوپ مختلف در طبیعت یافت میشود. یعنی اورانیوم U235 یا U238 که هر دو دارای تعداد پروتون یکسانی بوده و تنها تفاوتشان در سه نوترون اضافه ای است که در هسته U238 وجود دارد. اعداد 235 و 238 بیانگر مجموع تعداد پروتونها و نوترونها در هسته هر کدام از این دو ایزوتوپ است.

کشورهای اصلی تولید کننده اورانیوم
 

استرالیا
چین
کانادا
قزاقستان
نامیبیا
نیجر
روسیه
ازبکستان
برای بدست آوردن بالاترین بازدهی در فرایند زنجیره ای شکافت هسته باید از اورانیوم 235 استفاده کرد که هسته آن به سادگی شکافته میشود. هنگامی که این نوع اورانیوم به اتمهای کوچکتر تجزیه میشود علاوه بر آزاد شدن مقداری انرژی حرارتی دو یا سه نوترون جدید نیز رها میشود که در صورت برخورد با اتمهای جدید اورانیوم بازهم انرژی حرارتی بیشتر و نوترونهای جدید آزاد میشود.
اما بدلیل "نیمه عمر" کوتاه اورانیوم 235 و فروپاشی سریع آن، این ایزوتوپ در طبیعت بسیار نادر است بطوری که از هر 1000 اتم اورانیوم موجود در طبیعت تنها هفت اتم از نوع U235 بوده و مابقی از نوع سنگینتر U238 است.
فراوری:
سنگ معدن اورانیوم بعد از استخراج، در آسیابهائی خرد و به گردی نرم تبدیل میشود. گرد بدست آمده سپس در یک فرایند شیمیائی به ماده جامد زرد رنگی تبدیل میشود که به کیک زرد موسوم است. کیک زرد دارای خاصیت رادیو اکتیویته است و 60 تا 70 درصد آنرا اورانیوم تشکیل میدهد.
دانشمندان هسته ای برای دست یابی هرچه بیشتر به ایزوتوپ نادر U235 که در تولید انرژی هسته ای نقشی کلیدی دارد، از روشی موسوم به غنی سازی استفاده می کنند. برای این کار، دانشمندان ابتدا کیک زرد را طی فرایندی شیمیائی به ماده جامدی به نام هگزافلوئورید اورانیوم تبدیل میکنند که بعد از حرارت داده شدن در دمای حدود 64 درجه سانتیگراد به گاز تبدیل میشود.
باید این گاز را دور از معرض روغن و مواد چرب کننده دیگر نگهداری کرد.

غنی سازی:
 

هدف از غنی سازی تولید اورانیومی است که دارای درصد بالایی از ایزوتوپ U235 باشد.
اورانیوم مورد استفاده در راکتورهای اتمی باید به حدی غنی شود که حاوی 2 تا 3 درصد اورانیوم 235 باشد، در حالی که اورانیومی که در ساخت بمب اتمی بکار میرود حداقل باید حاوی 90 درصد اورانیوم 235 باشد.
یکی از روشهای معمول غنی سازی استفاده از دستگاههای سانتریفوژ گاز است.
سانتریفوژ از اتاقکی سیلندری شکل تشکیل شده که با سرعت بسیار زیاد حول محور خود می چرخد. هنگامی که گاز هگزا فلوئورید اورانیوم به داخل این سیلندر دمیده شود نیروی گریز از مرکز ناشی از چرخش آن باعث میشود که مولکولهای سبکتری که حاوی اورانیوم 235 است در مرکز سیلندر متمرکز شوند و مولکولهای سنگینتری که حاوی اورانیوم 238 هستند در پایین سیلندر انباشته شوند.
کیک زرد دارای خاصیت رادیو اکتیویته است و 60 تا 70 درصد آنرا اورانیوم تشکیل میدهد
هگزافلوئورید اورانیوم که در صنعت با نام ساده هگز شناخته میشود ماده شیمیائی خورنده ایست که باید آنرا با احتیاط نگهداری و جابجا کرد. به همین دلیل پمپها و لوله هائی که برای انتقال این گاز در تاسیسات فراوری اورانیوم بکار میروند باید از آلومینیوم و آلیاژهای نیکل ساخته شوند. همچنین به منظور پیشگیری از هرگونه واکنش شیمیایی برگشت ناپذیر
ورانیوم 235 غنی شده ای که از این طریق بدست می آید سپس به داخلاخل سانتریفوژ دیگری دمیده میشود تا درجه خلوص آن باز هم بالاتر رود. این عمل بارها و بارها توسط سانتریفوژهای متعددی که بطور سری به یکدیگر متصل میشوند تکرار میشود تا جایی که اورانیوم 235 با درصد خلوص مورد نیاز بدست آید.
آنچه که پس از جدا سازی اورانیوم 235 باقی میماند به نام اورانیوم خالی یا فقیر شده شناخته میشود که اساسا از اورانیوم 238 تشکیل یافته است. اورانیوم خالی فلز بسیار سنگینی است که اندکی خاصیت رادیو اکتیویته دارد و از آن برای ساخت گلوله های توپ ضد زره پوش و اجزای برخی جنگ افزار های دیگر از جمله منعکس کننده نوترونی در بمب اتمی استفاده میشود.
یک شیوه دیگر غنی سازی روشی موسوم به دیفیوژن یا روش انتشاری است.
دراین روش گاز هگزافلوئورید اورانیوم به داخل ستونهایی که جدار آنها از اجسام متخلخل تشکیل شده دمیده میشود. سوراخهای موجود در جسم متخلخل باید قدری از قطر مولکول هگزافلوئورید اورانیوم بزرگتر باشد.
در نتیجه این کار مولکولهای سبکتر حاوی اورانیوم 235 با سرعت بیشتری در این ستونها منتشر شده و تفکیک میشوند. این روش غنی سازی نیز باید مانند روش سانتریفوژ بارها و باره تکرار شود.

راکتور هسته ای:
 

راکتور هسته ای وسیله ایست که در آن فرایند شکافت هسته ای بصورت کنترل شده انجام میگیرد. انرژی حرارتی بدست آمده از این طریق را می توان برای بخار کردن آب و به گردش درآوردن توربین های بخار ژنراتورهای الکتریکی مورد استفاده قرار داد.
اورانیوم غنی شده ، معمولا به صورت قرصهائی که سطح مقطعشان به اندازه یک سکه معمولی و ضخامتشان در حدود دو و نیم سانتیمتر است در راکتورها به مصرف میرسند. این قرصها روی هم قرار داده شده و میله هایی را تشکیل میدهند که به میله سوخت موسوم است. میله های سوخت سپس در بسته های چندتائی دسته بندی شده و تحت فشار و در محیطی عایقبندی شده نگهداری میشوند.
در بسیاری از نیروگاهها برای جلوگیری از گرم شدن بسته های سوخت در داخل راکتور، این بسته ها را داخل آب سرد فرو می برند. در نیروگاههای دیگر برای خنک نگه داشتن هسته راکتور ، یعنی جائی که فرایند شکافت هسته ای در آن رخ میدهد ، از فلز مایع (سدیم) یا گاز دی اکسید کربن استفاده می شود.
1- هسته راکتور
2-پمپ خنک کننده
3- میله های سوخت
4- مولد بخار
5- هدایت بخار به داخل توربین مولد برق
برای تولید انرژی گرمائی از طریق فرایند شکافت هسته ای ، اورانیومی که در هسته راکتور قرار داده میشود باید از جرم بحرانی بیشتر (فوق بحرانی) باشد. یعنی اورانیوم مورد استفاده باید به حدی غنی شده باشد که امکان آغاز یک واکنش زنجیره ای مداوم وجود داشته باشد.
برای تنظیم و کنترل فرایند شکافت هسته ای در یک راکتور از میله های کنترلی که معمولا از جنس کادمیوم است استفاده میشود. این میله ها با جذب نوترونهای آزاد در داخل راکتور از تسریع واکنشهای زنجیره ای جلوگیری میکند. زیرا با کاهش تعداد نوترونها ، تعداد واکنشهای زنجیره ای نیز کاهش میابد.
حدودا 400 نیروگاه هسته ای در سرتاسر جهان فعال هستند که تقریبا 17 درصد کل برق مصرفی در جهان را تامین میکنند. از جمله کاربردهای دیگر راکتورهای هسته ای، تولید نیروی محرکه لازم برای جابجایی ناوها و زیردریایی های اتمی است.

غنی سازی اورانیوم
 

سانتریفیوژ دستگاهی است که برای جدا سازی مواد از یکدیگر بر اساس وزن آنها استفاده می شود. این دستگاه مواد را با سرعت زیاد حول یک محور به گردش در می آورد و مواد متناسب با وزنی که دارند از محور فاصله می گیرند.
در واقع در این روش برای جدا سازی مواد از یکدیگر از شتاب ناشی از نیروی گریز از مرکز استفاده می گردد، کاربرد عمومی این دستگاه برای جداسازی مایع از مایع و یا مایع از جامد است.
سانتریفیوژ هایی که برای غنی سازی اورانیوم استفاده می شود حالت خاصی دارند که برای گاز تهیه شده اند که به آنها Hyper-Centrifuge گفته می شود. پیش از آنکه دانشمندان از این روش برای غنی سازی اورانیوم استفاده کنند از تکنولوژی خاصی بنام Gaseous Diffusion به معنی پخش و توزیع گازی استفاده می کردند.

Gaseous Diffusion
 

در روش Gaseous Diffusion، گاز هگزافلوراید اورانیوم (UF6) را با سرعت از صفحات خاصی که حالت ----- دارند عبور داده می شود و طی آن این صفحات می توانند به دلیل داشتن منافذ و خلل و فرج زیاد تا حدی می توانند اوانیوم 235 را از 238 جدا کنند. (به شکل بالا دقت کنید)
در این روش با تکرار استفاده از این صفحات ----- مانند، بصورت آبشاری (Cascade)، میزان اورانیوم 235 را به مقدار دلخواه بالا می بردند. این روش اولین راهکارهای صنعتی برای غنی سازی اورانیوم بود که کابرد عملی پیدا کرد.
Gaseous Diffusion از جمله تکنولوژی هایی بود که ایالات متحده طی جنگ جهانی دوم در پروژه ای بنام منهتن (Manhattan) برای ساخت بمب هسته ای، با کمک انگلیس و کانادا به آن دست پیدا کرد.
نمونه ای از سانتریفیوژهای گازی آبشاری که برای غنی سازی اورانیوم از آنها استفاده می شود. Hyper-Centrifuge
اما در روش استفاده از سانتریفیوژ برای غنی سازی اورانیوم، تعداد بسیار زیادی از این دستگاهها بصورت سری و موازی بکار می برند تا با کمک آن بتوانند غلظت اورانیوم 235 را افزایش دهند.
گاز هگزافلوراید اورانیوم (UF6) در داخل سیلندرهای سانتریفیوژ تزریق می شود و با سرعت زیاد به گردش در آورده می گردد. گردش سریع سیلندر، نیروی گریز از مرکز بسیار قوی ای تولید می کند و طی آن مولکولهای سنگین تر (آنهایی که شامل ایزوتوپ اورانیوم 238 هستند) از مرکز محور گردش دور تر می گردند و برعکس آنها که مولکول های سبک تری دارند (حاوی ایزوتوپ اورانیوم 235) بیشتر حول محور سانتریفیوژ قرار می گیرند.
در این هنگام با استفاده از روشهای خاص گازی که حول محور جمع شده است جمع آوری شده به مرحله دیگر یعنی دستگاه سانتریفیوژ بعدی هدایت می گردد. میزان گاز هگزافلوراید اورانیوم شامل اورانیوم 235 ای که در این روش از یک واحد جداسازی بدست می آید به مراتب بیشتر از مقداری است که در روش قبلی (Gaseous Diffusion) بدست می آید، به همین علت است که امروزه در بیشتر نقاط جهان برای غنی سازی اورانیوم از این روش استفاده می کنند.
بزرگترین دستگاههای آبشاری سانتریفیوژ در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان، انگلستان و چین در حال غنی سازی اورانیوم هستد. این کشورها علاوه بر مصرف داخلی به صادرات اورانیوم غنی شده نیز می پردازند. کشور ژاپن هم دارای دستگاههای بزرگ سانتریفیوژ است اما تنها برای مصرف داخلی اورانیوم غنی شده تولید می کند.

ا                                    ستفاده اصلی از انرژی هسته‌ ای، تولید انر....

استفاده اصلی از انرژی هسته‌ ای، تولید انرژی الکتریسته است. این راهی ساده و کارآمد برای جوشاندن آب و ایجاد بخار برای راه‌اندازی توربین‌های مولد است. بدون راکتورهای موجود در نیروگاه‌های هسته‌ای، این نیروگاه‌ها شبیه دیگر نیروگاه‌ها زغال‌سنگی و سوختی می‌شود. انرژی هسته‌ای بهترین کاربرد برای تولید مقیاس متوسط یا بزرگی از انرژی الکتریکی به‌طور مداوم است. سوخت اینگونه ایستگاه‌ها را اوانیوم تشکیل می‌دهد.

چرخه سوخت هسته‌ای تعدادی عملیات صنعتی است که تولید الکتریسته را با اورانیوم در راکتورهای هسته‌ای ممکن می‌کند.
اورانیوم عنصری نسبتاً معمولی و عادی است که در تمام دنیا یافت می‌شود. این عنصر به‌صورت معدنی در بعضی از کشورها وجود دارد که حتماً باید قبل از مصرف به صورت سوخت در راکتورهای هسته‌ای، فرآوری شود.
الکتریسته با استفاده از گرمای تولید شده در راکتورهای هسته‌ای و با ایجاد بخار برای به‌کار انداختن توربین‌هایی که به مولد متصل‌اند تولید می‌شود.
سوختی که از راکتور خارج شده، بعداز این که به پایان عمر مفید خود رسید می‌تواند به عنوان سوختی جدید استفاده شود.
فعالیت‌های مختلفی که با تولید الکتریسیته از واکنش‌های هسته‌ای همراهند مرتبط به چرخه‌ سوخت هسته‌ای هستند. چرخه سوختی انرژی هسته‌ای با اورانیوم آغاز می‌شود و با انهدام پسمانده‌های هسته‌ای پایان می‌یابد. دوبار عمل‌آوری سوخت‌های خرج شده به مرحله‌های چرخه سوخت هسته‌ای شکلی صحیح می‌دهد.

اورانیوم
 

اورانیوم فلزی رادیواکتیو و پرتوزاست که در سراسر پوسته سخت زمین موجود است. این فلز حدوداً 500 بار از طلا فراوان‌تر و به اندازه قوطی حلبی معمولی و عادی است. اورانیوم اکنون به اندازه‌ای در صخره‌ها و خاک و زمین وجود دارد که در آب رودخانه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها موجود است. برای مثال این فلز با غلظتی در حدود 4 قسمت در هر میلیون (ppm4) در گرانیت وجود دارد که 60 درصد از کره زمین را شامل می‌شود، در کودها با غلظتی بالغ بر ppm400 و در ته‌مانده زغال‌سنگ با غلظتی بیش از ppm100 موجود است. اکثر رادیو اکتیویته مربوط به اورانیوم در طبیعت در حقیقت ناشی از معدن‌های دیگری است که با عملیات رادیواکتیو به وجود آمده‌اند و در هنگام استخراج از معدن و آسیاب کردن به جا مانده‌اند.
چند منطقه در سراسر دنیا وجود دارد که غلظت اورانیوم موجود در آنها به قدر کافی است که استخراج آن برای استفاده از نظر اقتصادی به صرفه و امکان‌پذیر است. این نوع مواد غلیظ، سنگ معدن یا کانه نامیده می‌شوند.
- چرخه سوخت هسته‌ای (شکل هندسی) (عکس)

استخراج اورانیوم
 

هر دو نوع حفاری و تکنیک‌های موقعیتی برای کشف کردن اورانیوم به کار می‌روند، حفاری ممکن است به صورت زیرزمینی یا چال‌های باز و روی زمین انجام شود.
در کل، حفاری‌های روزمینی در جاهایی استفاده می‌شود که ذخیره معدنی نزدیک به سطح زمین و حفاری‌های زیرزمینی برای ذخیره‌های معدنی عمیق‌تر به کار می‌رود. به‌طور نمونه برای حفاری روزمینی بیشتر از 120 متر عمق، نیاز به گودال‌های بزرگی بر سطح زمین است؛ اندازه گودال‌ها باید بزرگتر از اندازه ذخیره معدنی باشد تا زمانی که دیواره‌های گودال محکم شوند تا مانع ریزش آنها شود. در نتیجه، تعداد موادی که باید به بیرون از معدن انتقال داده شود تا به کانه دسترسی پیدا کند زیاد است.
حفاری‌های زیرزمینی دارای خرابی و اخلال‌های کمتری در سطح زمین هستند و تعداد موادی که باید برای دسترسی به سنگ معدن یا کانه به بیرون از معدن انتقال داده شوند به‌طور قابل ملاحظه‌ای کمتر از حفاری نوع روزمینی است.
مقدار زیادی از اورانیوم جهانی از (ISL) (In Sitaleding) می‌آید. جایی که آب‌های اکسیژنه زیرزمینی در معدن‌های کانه‌ای پرمنفذ به گردش می‌افتند تا اورانیوم موجود در معدن را در خود حل کنند و آن را به سطح زمین آورند. (ISL) شاید با اسید رقیق یا با محلول‌های قلیایی همراه باشد تا اورانیوم را محلول نگهدارد، سپس اورانیوم در کارخانه‌های آسیاب‌سازی اورانیوم، از محلول خود جدا می‌شود.
در نتیجه انتخاب روش حفاری برای ته‌نشین کردن اورانیوم بستگی به جنس دیواره معدن کانه سنگ، امنیت و ملاحظات اقتصادی دارد.
در غالب معدن‌های زیرزمینی اورانیوم، پیشگیری‌های مخصوصی که شامل افزایش تهویه هوا می‌شود، لازم است تا از پرتوافشانی جلوگیری شود.

آسیاب کردن اورانیوم
 

محل آسیاب کردن معمولاً به معدن استخراج اورانیوم نزدیک است. بیشتر امکانات استخراجی شامل یک آسیاب می‌شود. هرچه جایی که معدن‌ها قرار دارند به هم نزدیک‌تر باشند یک آسیاب می‌تواند عمل آسیاب‌سازی چند معدن را انجام دهد. عمل آسیاب‌سازی اکسید اورانیوم غلیظی تولید می‌کند که از آسیاب حمل می‌شود. گاهی اوقات به این اکسیدها کیک زرد می‌گویند که شامل 80 درصد اورانیوم می‌باشد. سنگ معدن اصل شاید دارای چیزی در حدود 1/0 درصد اورانیوم باشد.
در یک آسیاب، اورانیوم با عمل سنگ‌شویی از سنگ‌های معدنی خرد شده جدا می‌شود که یا با اسید قوی و یا با محلول قلیایی قوی حل می‌شود و به صورت محلول در می‌آید. سپس اورانیوم با ته‌نشین کردن از محلول جدا می‌شود و بعداز خشک کردن و معمولاً حرارت دادن به صورت اشباع شده و غلیظ در استوانه‌های 200 لیتری بسته‌بندی می‌شود.
باقیمانده سنگ معدن که بیشتر شامل مواد پرتوزا و سنگ معدن می‌شود در محلی معین به دور از محیط معدن در امکانات مهندسی نگهداری می‌شود. (معمولاً در گودال‌هایی روی زمین).
پس‌مانده‌های دارای مواد رادیواکتیو عمری طولانی دارند و غلظت آنها کم خاصیتی سمی دارند. هرچند مقدار کلی عناصر پرتوزا کمتر از سنگ معدن اصلی است و نیمه عمر آنها کوتاه خواهد بود اما این مواد باید از محیط زیست دور بمانند.

تبدیل و تغییر
 

محلول آسیاب شده اورانیوم مستقیماً قابل استفاده به‌عنوان سوخت در راکتورهای هسته‌ای نیست. پردازش اضافی به غنی‌سازی اورانیوم مربوط است که برای تمام راکتورها لازم است.
این عمل اورانیوم را به نوع گازی تبدیل می‌کند و راه به‌دست آوردن آن تبدیل کردن به هگزا فلورید (Hexa Fluoride) است که در دمای نسبتاً پایین گاز است.
در وسیله‌ای تبدیل‌گر، اورانیوم به اورانیوم دی‌اکسید تبدیل می‌شود که در راکتورهایی که نیاز به اورانیوم غنی شده ندارند استفاده می‌شود.
بیشتر آنها بعداز آن که به هگزافلورید تبدیل شدند برای غنی‌سازی در کارخانه آماده هستند و در کانتینرهایی که از جنس فلز مقاوم و محکم است حمل می‌شوند. خطر اصلی این طبقه از چرخه سوختی اثر هیدروژن فلورید (Hydrogen Fluoride) است.

مزایایی استفاده از انژری هسته ای
 

انرژی در جهان امروز یک عامل راهبردی است و اغلب کشورهای جهان به خصوص آنها که به دنبال اعمال اراده و قدرت خود بر دیگر کشورها می باشند از همین دریچه به مقوله انرژی می نگرند.
سوخت های فسیلی مانند ذغال سنگ، مقدار قابل توجهی از انواع آلاینده ها همانند ترکیبات کربن و گوگرد را وارد محیط زیست می سازند که برای سلامت انسان زیانبار است. از سوی دیگر با توجه به افزایش مصرف برق و پایان پذیر بودن منابع سوخت فسیلی به نظر می رسد استفاده از انرژی هسته ای بهترین گزینه موجود باشد.
ایران 30 هزار مگاوات نیروگاه دارد و در ده سال آینده، احتمالاً به60 هزار مگاوات خواهد رسید. بالا رفتن حجم تولید گازهای گلخانه ای، هزینه های اجتماعی خاصی را ایجاد می کند که بالطبع باید جلوی تولید گازهای گلخانه ای را در نیروگاههای فسیلی گرفت،
در حال حاضر روسیه 8 میلیون بشکه نفت در روز تولید و حدود 5 میلیون از آن را صادر می کند. 30 نیروگاه هسته ای دارد و به سرعت هم به نیروگاههای خود اضافه می کند، در حالی که اولین کشور در ذخایر گازی است و جمعیت آن هم تنها کمی بیشتر از دو برابر ماست.
در این شرایط آمریکا هم 105 نیروگاه هسته ای دارد، لذا فقط معیارهای اقتصادی هم مطرح نیست و معیارهای مختلف فن آوری تأثیر گذار خواهد بود. در واقع تکنولوژی هسته ای، میعاد گاه تکنولوژی های دیگر است. مثل صنعت خودرو که اگر در یک کشور رونق خوبی داشته باشد، تقریباً بخش عمده ای از تکنولوژی را جلو می برد، چرا که بیشتر علوم و تکنولوژی ها مثل مکانیک، شیمی، مواد، برق و...
صنعت غنی سازی هم عمر کمی ندارد و دست کم 40 سال است که این کار شروع شده است.
چون در غنی سازی اورانیوم جهت استفاده در راکتورهای هسته ای از علوم مختلف مهندسی، مکانیک، شیمی و... با نهایت دقت و قدرت استفاده می شود. به طور کلی تعریف جدید مهندسی براساس میزان دقت است و کشوری پیشرفته نامیده می شود که میزان خطای مهندسی آن کم باشد.
برای رسیدن به استقلال واقعی، باید به سمت تولید فن آوری و علم رفت. البته این روند بالطبع هزینه دارد. همه جای دنیا هم، این گونه است. به هر حال هزینه رسیدن به تکنولوژی هسته ای با این همه عظمت، کار و فعالیت همه جانبه متخصصین ایرانی و استفاده از تجربه کشورهای دارنده این صنعت را طلب می کند.
مقوله انرژی برای کشورهای سلطه طلب، نقش موتور محرکه اقتصاد و تولید ملی و تعیین کننده جایگاه آنها در نظام سرمایه داری جهان را دارد و همچنین تضمین کننده منافع و امنیت ملی آنها است، برای کشور ما نیز چگونگی سامان دهی به سیاستهای بخش انرژی، نقش کلیدی در فرآیند تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را داراست و لذا ضروری است که برای انرژی و بخصوص نفت و گاز و به دنبال اینها انرژی هسته ای، برنامه و استراتژی اندیشیده و متناسب با شرایط واقعی موجود داخلی و جهانی داشته باشیم.
دغدغه اصلی جهان عادت کرده به مصرف انرژی، در دو دهه آینده، تولید انرژی و ساخت نیروگاه اتمی به عنوان تنها راه خروج از بحران انرژی در دهه های آینده است. در این بین از آن جا که ساخت یک نیروگاه اتمی اغلب علوم و فنون را به کار می گیرد،
نیروگاه برق اتمی، اقتصادی ترین نیروگاهی است که امروز در دنیا احداث می شود.
انرژی هسته‌ای در زمینه‌های مختلف پزشکی، موزه‌ها، شناسایی کوچکترین شکاف یا ناخالصی در مواد و موتور هواپیما و اتومبیل، پیشگیری از فساد زودرس محصولات کشاورزی و رشد گیاهان کاربرد دارد.
علم طب شناخت خود را جهت درمان و پیشگیری از بیماری اشعه وسعت داد و همزمان از اشعه به صور مختلف در تشخیص و درمان بیماری‌ها از جمله سرطان استفاده کرد. رادیوتراپی جایگاه ویژه در درمان سرطان‌ها پیدا کرد و طب هسته به عنوان یک رشته تخصصی در پزشکی روز وارد شد

پزشکی هسته ای :
 

تصویر برداری در پزشکی هسته ای
توموگرافی تابش پوزیترون (PET)
(SPECT) توموروگرافی با استفاده از تابش تک فوتون
تصویر برداری قلبی عروقی
اسکن استخوان

پزشکی هسته ای و درمان بیماریها
 

یکی از روشهای تشخیصی و درمانی ارزشمند در طب، پزشکی هسته ای می باشد. که تبلور آن از ابتدا تا کنون تلفیقی از کشفیات مهم تاریخی بوده است
اولین استفاده کلینیکی مواد رادیواکتیو، در سال 1937 جهت درمان لوسمی در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی بود. بعــــــد از آن در 1946 با استــــــفاده از این مواد توانستند در یک بیمار مبتلا به سرطان تیروئـــــید از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنند.
در دهه 1970 توانستند با جاروب نمودن از ارگانهای دیگر بدن مانند کبد و طحال، تومورهای مغزی و مجاری گوارشی تصاویری را تهیه نمایند.
در دهه 1980 از رادیو داروها جهت تشخیص بیماری های قلبی استفاده نمودند و هم اکنون نیز با ضریب اطمینان بسیار بالایی از پزشکی هسته ای در درمان و تشخیص و پیگیری روند درمان بیماریها استفاده می گردد.
انرژی هسته ای کاربرداری زیاد در پزشکی در علوم و صنعت و کشاورزی و... دارد. لازم به ذکر است انرژی هسته ای به تمامی انرژی های دیگر قابل تبدیل است ولی هیچ انرژی به انرژی هسته ای تبدیل نمی شود .موارد زیادی از کاربردهای انرژی هسته ای در زیر آورده می شود .

نیروگاه هسته ای (Nuclear Power Station) :
 

یک نیروگاه الکتریکی که از انرژی تولیدی شکست هسته اتم اورانیوم یا پلوتونیم استفاده می کند. چون شکست سوخت هسته ای اساساً گرما تولید می کند از گرمای تولید شده رآکتور های هسته ای برای تولید بخار استفاده می شود از بخار تولید شده برای به حرکت در آوردن توربین ها و ژنراتور ها که نهایتاً برای تولید برق استفاده می شود .
پیل هسته ای یا اتمی دستگاه تبدیل کننده انرژی اتمی به جریان برق مستقیم است ساده ترین پیل ها شامل دو صفحه است. یک پخش کننده بتای خالص مثل استرنیوم 90 و یک هادی مثل سیلسیوم.

کاربردهای پزشکی:
 

در پزشکی تشعشعات هسته ای کاربردهای زیادی دارند که اهم آنها عبارتند از:
• رادیو گرافی
• گامااسکن
• استرلیزه کردن هسته ای و میکروب زدایی وسایل پزشکی با پرتو های هسته ای
• رادیو بیولوژی
کاربرد انرژی هسته ای در بخش دامپزشکی و دامپروری :
تکنیکهای هسته ای در حوزه دامپزشکی موارد مصرفی چون تشخیص و درمان بیماریهای دامی ، تولید مثل دام ، اصلاح نژاد و دام ، تغذیه ، بهداشت و ایمن سازی محصولات دامی و خوراک دام دارد
کاربرد انرژی هسته ای در دسترسی به منابع آب :
تکنیکهای هسته ای برای شناسایی حوزه های آب زیر زمینی هدایت آبهای سطحی و زیر زمینی ، کشف و کنترل نشت و ایمنی سدها مورد استفاده قرار میگیرد. در شیرین کردن آبهای شور نیز انرژی هستهای کاربرد دارد.
کاربردهای کشاورزی:
تشعشعات هسته ای کاربرد های زیادی در کشاورزی دارد که مهم ترین آنها عبارتست از:
• موتاسیون هسته ای ژن ها در کشاورزی
• کنترل حشرات با تشعشعات هسته ای
• جلوگیری از جوانه زدن سیب زمینی با اشعه گاما
• انبار کردن میوه ها
• دیرینه شناسی )باستان شناسی) و صخره شناسی )زمین شناسی) که عمر یابی صخره ها با C14 در باستان شناسی خیلی مشهور است
کاربردهای صنعتی:
در صنعت کاربردها ی زیادی دارد از جمله مهمترین آنها عبارتند از:
• نشت یابی با اشعه
• دبی سنجی پرتویی(سنجش شدت تشعشعات ، نور و فیزیک امواج)
• سنجش پرتویی میزان سائیدگی قطعات در حین کار
• سنجش پرتویی میزان خوردگی قطعات
• چگالی سنج موادمعدنی با اشعه
• کشف عناصر نایاب در معادن
تکنیکهای هسته ای بر کشف مینهای ضد نفر نیز کاربرد دارد. بنابرین ، دانش هسته ای با این قدرت و وسعتی که دارد، هر روز بر دامنه استفاده از فناوری هسته ای و بویژه انرژی هسته ای افزوده می شود. کاربرد انرژی در بخشهای مختلف به گونهای است که اگر کشوری فناوری هسته ای را نهادینه نماید، در بسیاری از حوزه‌های علمی و صنعتی ، ارتقای پیدا می کند و مسیر توسعه را با سرعت طی می نماید.

انرژی هسته ای در پزشکی هسته ای و امور بهداشتی:
 

در کشورهای پیشرفته صنعتی ، از انرژی هسته ای به صورت گسترده در پزشکی استفاده می گردد. با توجه به شیوع برخی از بیماریها از جمله سرطان ، ضرورت تقویت طب هسته ای در کشورهای در حال توسعه ، هر روز بیشتر می شود. موارد زیر از مصادیق تکنیکهای هسته ای در علم پزشکی است:
تهیه و تولید کیتهای رادیو دارویی جهت مراکز پزشکی هسته ای
تهیه و تولید رادیو دارویی جهت تشخیص بیماری تیرویید و درمان آنها
تهیه و تولید کیتهای هورمونی
تشخیص و درمان سرطان پروستات
تشخیص سرطان کولون ، روده کوچک و برخی سرطانهای سینه
تشخیص تومورهای سرطانی و بررسی تومورهای مغزی ، سینه و ناراحتی وریدی
تصویر برداری بیماریهای قلبی ، تشخیص عفونتها و التهاب مفصلی ، آمبولی و لختههای وریدی
موارد دیگری چون تشخیص کم خونی ، کنترل رادیو داروهای خوراکی و تزریقی